Η Ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων, Αγγλία 1966: Πέρασε ή όχι τη γραμμή;

Του Ανδρέα Λεκάκη

Το 1966 η Αγγλική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία γιόρταζε τα 100 χρόνια από την ίδρυσή της και η FIFA, θέλοντας να την τιμήσει, επέλεξε την Αγγλία για να διοργανώσει το όγδοο Παγκόσμιο Κύπελλο. Η διοργάνωση όμως μόνο με τους καλύτερους οιωνούς δεν ξεκίνησε για τους Άγγλους, αφού περίπου τέσσερις μήνες πριν από την έναρξη του τουρνουά, το τρόπαιο «Ζιλ Ριμέ» εκλάπη από την αίθουσα Σέντραλ Χολ του Γουεστμίνστερ στο Λονδίνο, όπου εκτίθετο στο κοινό. Μετά από μια εβδομάδα ερευνών από την Σκότλαντ Γιαρντ, το κύπελλο βρέθηκε τελικά από έναν… σκύλο ονόματι Πικλς στο Νόργουντ, ένα προάστιο του Λονδίνου, τυλιγμένο σε μια εφημερίδα ανάμεσα σε κάτι θάμνους. Μετά από αυτό φυσικά, ο Πικλς έγινε σε χρόνο ρεκόρ το πιο δημοφιλές τετράποδο σε ολόκληρο τον κόσμο και ένας από τους μεγάλους πρωταγωνιστές του Μουντιάλ πριν καν αυτό αρχίσει.

Οι πραγματικοί πρωταγωνιστές της διοργάνωσης, οι ποδοσφαιριστές των δεκαέξι χωρών που πήραν μέρος στην τελική φάση, είχαν συγκεντρωθεί στην Αγγλία με σκοπό να οδηγήσουν τις ομάδες τους στη δόξα. Οι διοργανωτές Άγγλοι πίστευαν ότι έχουν αυτό που χρειάζεται για να κατακτήσουν την κορυφή του κόσμου για πρώτη φορά. Παρά το ότι ξεκίνησαν με μια λευκή ισοπαλία με την Ουρουγουάη στον πρώτο όμιλο, που απογοήτευσε το κοινό τους, νίκησαν στη συνέχεια με 2-0 το Μεξικό, με τον Μπόμπι Τσάρλτον να σκοράρει με ένα φοβερό σουτ από τα 35 μέτρα το πρώτο γκολ των «λιονταριών» στη διοργάνωση, καθώς και τη Γαλλία με το ίδιο σκορ, περνώντας ως πρώτοι στον επόμενο γύρο. Τους ακολούθησε η Ουρουγουάη, με μία νίκη (επί της Γαλλίας με 2-1) και με δυο ισοπαλίες.

Ο δεύτερος όμιλος ήταν αρκετά δυνατός, με την παρουσία της Δυτικής Γερμανίας, της Ισπανίας και της Αργεντινής σε αυτόν. Τα «πάντσερ» και η «αλμπισελέστε» ισοβάθμισαν στην κορυφή, όμως οι Γερμανοί είχαν καλύτερο συντελεστή τερμάτων καθώς είχαν «σκορπίσει» με 5-0 την Ελβετία στο πρώτο τους παιχνίδι, με τον Χέλμουτ Χάλερ και τον Φραντς Μπεκενμπάουερ να πετυχαίνουν από δύο γκολ. Η Ισπανία, παρότι πρωταθλήτρια Ευρώπης μέσα στη χώρα της το 1964, θα αποχωρούσε από ακόμη ένα Μουντιάλ με σκυμμένο το κεφάλι.

Στο τρίτο γκρουπ δέσποζε η παρουσία της παγκόσμιας πρωταθλήτριας Βραζιλίας, που όμως σε αντίθεση με τα δύο προηγούμενα τουρνουά, αυτή τη φορά απογοήτευσε. Παρόλο που νίκησε 2-0 τη Βουλγαρία στο πρώτο παιχνίδι, ηττήθηκε από Ουγγαρία και Πορτογαλία ακολούθως και δεν πέρασε καν από τη φάση των ομίλων. Για ακόμη μία διοργάνωση μάλιστα, ο Πελέ δε μπόρεσε να βοηθήσει ουσιαστικά τη χώρα του, αφού το σκληρό παιχνίδι των Βούλγαρων και των Πορτογάλων τον έθεσε νοκ άουτ. Αντίθετα, μεγάλος πρωταγωνιστής για την Πορτογαλία ήταν ο σπουδαίος Εουσέμπιο, πρωταθλητής Ευρώπης με τη Μπενφίκα το 1962, νικητής της «Χρυσής Μπάλας» το 1965 και νέο μεγάλο αστέρι του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Με τον Εουσέμπιο ηγέτη, οι Πορτογάλοι-στην πρώτη τους παρουσία σε Μουντιάλ-τερμάτισαν πρώτοι στον όμιλο σημειώνοντας τρεις νίκες, με αυτήν κόντρα στη Βραζιλία με 3-1 φυσικά να ξεχωρίζει. Μαζί με την Πορτογαλία προκρίθηκε και η Ουγγαρία.

Τρεις νίκες έκανε στον τέταρτο όμιλο και η Σοβιετική Ένωση, που πέρασε άνετα για τρίτη συνεχόμενη φορά στα προημιτελικά. Η μεγάλη έκπληξη όμως ήρθε από την «πρωτάρα» Βόρειο Κορέα, η οποία αν και έχασε στο πρώτο ματς με 3-0 από τους Σοβιετικούς, απέσπασε ισοπαλία με 1-1 από τους τρίτους στο προηγούμενο Μουντιάλ Χιλιανούς και επικράτησε με 1-0 της Ιταλίας, πετώντας τη «σκουάντρα ατζούρα» εκτός διοργάνωσης! Μετά από αυτή τη ντροπιαστική ήττα από την ασιατική ομάδα μάλιστα, οι Ιταλοί υποδέχτηκαν με… ντομάτες και σάπια φρούτα την αποστολή των «ατζούρι», όταν αυτοί επέστρεψαν στη χώρα τους.

    Ο Μπόμπι Μουρ σηκώνει ψηλά το "Ζιλ Ριμέ"

Στις δύο προηγούμενες φορές που η Σοβιετική Ένωση είχε αγωνιστεί στα προημιτελικά, είχε πέσει πάνω στις διοργανώτριες και είχε αποκλειστεί. Αυτή τη φορά συνάντησε την Ουγγαρία, η οποία αν και στάθηκε καλά, δεν απέφυγε την ήττα με 2-1, έτσι οι Σοβιετικοί πέρασαν για πρώτη φορά στα ημιτελικά. Η αναμέτρηση της Δυτικής Γερμανίας με την Ουρουγουάη ήταν αρκετά σκληρή, αφού τα αίματα «άναψαν» όταν ο Γερμανός αμυντικός Καρλ Χάιντς Σνέλιγκερ έπιασε τη μπάλα με το χέρι μέσα στην περιοχή της ομάδας του αλλά ο διαιτητής δεν υπέδειξε τίποτα. Γερμανοί και Ουρουγουανοί έπαιξαν αρκετά σκληρά, με δύο παίκτες της «σελέστε», ανάμεσα σε αυτούς και ο αρχηγός της Οράσιο Τρόχε, να αποβάλλονται στο δεύτερο ημίχρονο. Τα «πάντσερ» εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο το αριθμητικό τους πλεονέκτημα και με τρία γκολ στο τελευταίο εικοσάλεπτο επικράτησαν με 4-0. Το ίδιο, ίσως και ακόμη περισσότερο επεισοδιακός, ήταν ο προημιτελικός μεταξύ Αγγλίας και Αργεντινής.

Οι δύο ομάδες έχουν τη δική τους ξεχωριστή κόντρα στην ιστορία των Μουντιάλ και σε εκείνο το παιχνίδι έγινε κυριολεκτικά μάχη. Από τα πρώτα λεπτά του αγώνα στο «Γουέμπλεϊ» υπήρχαν σκληρά μαρκαρίσματα, με τους Αργεντινούς να παίζουν πολύ αντιαθλητικά. Στο 35^ο λεπτό, ο σκληροτράχηλος αρχηγός των Αργεντινών, Αντόνιο Ρατίν, αποβλήθηκε αλλά αρνιόταν πεισματικά να αποχωρήσει από τον αγωνιστικό χώρο, ενώ και οι συμπαίκτες του έξαλλοι απειλούσαν πως θα φύγουν. Τελικά μετά από οκτώ λεπτά διακοπής, το ματς συνεχίστηκε με τους Νοτιοαμερικάνους να προσπαθούν να αντέξουν με παίκτη λιγότερο στην πίεση των γηπεδούχων. Δώδεκα λεπτά πριν τη λήξη όμως, ο Τζεφ Χαρστ, που είχε μπει στην ενδεκάδα ως αντικαταστάτης του τραυματία Τζίμι Γκριβς,  θα πιάσει μια κεφαλιά από τη σέντρα του Πίτερς και θα στείλει τη μπάλα στα δίχτυα. Το τελικό 1-0 θα δώσει την πρόκριση στους Άγγλους οι οποίοι ήταν ενθουσιασμένοι, δεν ξέχασαν όμως το σκληρό παιχνίδι των Αργεντινών, με τον προπονητή τους, Αλφ Ράμσεϊ, να δηλώνει: «Δεν παίζεται ποδόσφαιρο αν οι παίκτες ενεργούν σαν ζώα».

Ο πιο συναρπαστικός προημιτελικός ήταν αυτός ανάμεσα στις δύο εκπλήξεις της διοργάνωσης, την Πορτογαλία και τη Βόρειο Κορέα, και όσοι βρέθηκαν εκείνη τη μέρα στο «Γκούντισον Παρκ» του Λίβερπουλ παρακολούθησαν το καλύτερο παιχνίδι του τουρνουά, μαζί με αυτό του τελικού. Οι Βορειοκορεάτες προηγήθηκαν μόλις στο πρώτο λεπτό με τον Παρκ Σέουνγκ Γιν και πριν καλά καλά το καταλάβουν οι Πορτογάλοι, στο 24’ βρίσκονταν μπροστά με 3-0 με άλλα δύο γκολ των Λι Ντονγκ Βουν και Γιανγκ Σουνγκ Κουκ. Το παιχνίδι έμοιαζε από νωρίς χαμένο για τους Ίβηρες, όμως κάπου εκεί ανέλαβε δράση ο Εουσέμπιο. Ο «Μαύρος Πάνθηρας» πέτυχε δύο γκολ πριν τη λήξη του ημιχρόνου και άλλα δύο στο δεύτερο μέρος, υπογράφοντας τη μεγάλη ανατροπή και δίνοντας τη μεγαλύτερή του παράσταση σε διεθνές επίπεδο. Ένα ακόμη όμορφο γκολ από τον Χοσέ Αουγκούστο έγραψε το τελικό 5-3, που σήμαινε πως η Πορτογαλία θα έπαιζε στα ημιτελικά, στην πρώτη της παρουσία σε Παγκόσμιο Κύπελλο.

Οι ισχυρές δυνάμεις της Δυτικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης τέθηκαν αντιμέτωπες στον πρώτο ημιτελικό. Οι Γερμανοί κατάφερα να λύσουν τον «γόρδιο δεσμό» στο 43’, όταν από ωραία σέντρα του Σνέλιγκερ ο Χάλερ έκανε το 1-0. Ο τότε πιτσιρικάς που έμελλε να γίνει ο μεγάλος ηγέτης της εθνικής του ομάδας στα επόμενα χρόνια, Φραντς Μπεκενμπάουερ, σκόραρε το δεύτερο τέρμα της «νασιονάλμανσαφτ» στο 68’ και το μόνο που κατάφεραν οι Σοβιετικοί ήταν να μειώσουν με τον Πορκούγιαν στο 87^ο λεπτό. Η Δυτική Γερμανία είχε περάσει στον τελικό και περίμενε τον αντίπαλό της από την αναμέτρηση μεταξύ της Αγγλίας και της Πορτογαλίας.

Οι Άγγλοι είχαν επικεντρωθεί στο πώς θα σταματήσουν τον… ασταμάτητο Εουσέμπιο και σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό τα κατάφεραν, με τον δυναμικό Νόμπι Στάιλς να αναλαμβάνει το μαρκάρισμά του. Ο μεγάλος πρωταγωνιστής για την Αγγλία στον ημιτελικό ήταν ο Μπόμπι Τσάρλτον, ο οποίος οκτώ χρόνια μετά το αεροπορικό δυστύχημα του Μονάχου από το οποίο επέζησε και δύο χρόνια πριν στεφθεί πρωταθλητής Ευρώπης με τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, πέτυχε δυο γκολ και ήταν αυτός που οδήγησε την Αγγλία στον πρώτο και μοναδικό μέχρι σήμερα τελικό Μουντιάλ της ιστορίας της. Ο Εουσέμπιο βέβαια, που αρνιόταν να αποχωρήσει ηττημένος από το παιχνίδι, έκανε το 2-1 με πέναλτι αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για την Πορτογαλία.

Με μία επίσης εύστοχη εκτέλεση πέναλτι πάντως, ο Εουσέμπιο άνοιξε το σκορ στον μικρό τελικό κόντρα στη Σοβιετική Ένωση. Ο Μαλοφέγιεφ στο 44’ ισοφάρισε, όμως το τέρμα του Τόρες δύο λεπτά πριν τη συμπλήρωση των ενενήντα έδωσε την τρίτη θέση στην Πορτογαλία, που μέχρι και σήμερα αποτελεί την καλύτερη που έχει πάρει σε Μουντιάλ.

Στις 30 Ιουλίου 1966, πάνω από ενενήντα χιλιάδες φίλαθλοι βρέθηκαν στο «Γουέμπλεϊ» με την ελπίδα να δουν την Αγγλία να στέφεται για πρώτη φορά πρωταθλήτρια κόσμου, σε έναν τελικό που μαζί με αυτόν του 1930 διεξήχθη πιο αργά σε ημερομηνία από κάθε άλλον. Οι Δυτικογερμανοί «πάγωσαν» όμως τον «ναό του ποδοσφαίρου» όταν ο Χάλερ, με το έκτο του γκολ στο τουρνουά, έδωσε προβάδισμα στην ομάδα του. Για πέμπτο συνεχόμενο τελικό, όμως, η ομάδα που προηγήθηκε στο σκορ δεν θα κατάφερνε να πάρει το τρόπαιο. Η Αγγλία απάντησε γρήγορα με κεφαλιά του Χαρστ και οι δυο ομάδες πήγαν με το 1-1 στα αποδυτήρια. Το «Γουέμπλεϊ» έδινε ώθηση στους Άγγλους και ξέσπασε σε ζητωκραυγές στο 78^ο λεπτό, όταν ο Μάρτιν Πίτερς σκόραρε παίρνοντας «ριμπάουντ» από ένα σουτ του Χαρστ. Τους Γερμανούς όμως δεν πρέπει ποτέ να τους ξεγράφεις. Ένα λεπτό πριν τη λήξη, ο Βόλφγκανγκ Βέμπερ εκμεταλλεύτηκε μια κόντρα και ισοφάρισε σε 2-2, στέλνοντας το παιχνίδι στην παράταση.

Εκεί η Αγγλία είχε την κυριαρχία και στο 109’ έγινε η φάση που σημάδεψε ολόκληρη τη διοργάνωση. Έπειτα από ένα σουτ του Χαρστ, η μπάλα βρήκε στο οριζόντιο δοκάρι και στη συνέχεια χτύπησε στο έδαφος, με τον Σοβιετικό επόπτη Τόφικ Μπαχράμοφ να παίρνει τη φάση πάνω του και να κατακυρώνει το γκολ για τους Βρετανούς, θεωρώντας πως η μπάλα πέρασε ολόκληρη τη γραμμή του τέρματος. Οι Γερμανοί, εκνευρισμένοι και αποδιοργανωμένοι από αυτή την απόφαση, δέχθηκαν και τέταρτο γκολ στο 119’, με δράστη και πάλι τον Χαρστ, ο οποίος έγινε ο πρώτος και ο μοναδικός μέχρι σήμερα παίκτης που σημειώνει χατ τρικ σε τελικό Παγκοσμίου Κυπέλλου. Με αυτόν τον τρόπο η Αγγλία κατάφερε να φτάσει στην κορυφή του κόσμου, με τον σπουδαίο αρχηγό της Μπόμπι Μουρ να σηκώνει το τρόπαιο μπροστά στους οπαδούς της. Το τρόπαιο αυτό παραμένει ως σήμερα το μοναδικό που έχει καταφέρει να κερδίσει και όπως είναι φυσικό κατέχει μια πολύ ξεχωριστή θέση στην ιστορία των «τριών λιονταριών».

Οι συνθέσεις του τελικού

Αγγλία: Μπανκς, Κοέν, Γουίλσον, Τζ. Τσάρλτον, Μουρ (α), Στάιλς, Μπολ, Πίτερς, Μπ. Τσάρλτον, Χαρστ, Χαντ Προπονητής: Αλφ Ράμσεϊ

Δυτική Γερμανία: Τιλκόφσκι, Χέτγκες, Σνέλιγκερ, Μπεκενμπάουερ, Σουλτς, Βέμπερ, Χάλερ, Όβερατ, Ζέελερ (α), Χελντ, Έμεριχ Προπονητής: Χέλμουτ Σον

Διαιτητής: Γκότφριντ Ντινστ (Ελβετία)

Ημερομηνία: 30 Ιουλίου 1966

Γήπεδο: «Γουέμπλεϊ», Λονδίνο

Το πρόσωπο: Εουσέμπιο

Γεννήθηκε στη Μοζαμβίκη, αλλά αποτελεί σημείο αναφοράς για το ποδόσφαιρο της Πορτογαλίας. Μαζί με τον Πελέ, θεωρείται ο κορυφαίος ποδοσφαιριστής στην εποχή του και το απέδειξε στο Μουντιάλ του 1966, όταν και το αστέρι του «έλαμψε» στα αγγλικά γήπεδα. Ο «Μαύρος Πάνθηρας», όπως ήταν το προσωνύμιό του, πήρε από το χέρι μια Πορτογαλία που πραγματοποιούσε την πρώτη της εμφάνιση σε Παγκόσμιο Κύπελλο και την οδήγησε ως την τρίτη θέση του τουρνουά. Τα εννέα γκολ που πέτυχε τον ανέβασαν στην πρώτη θέση των σκόρερ αυτής της διοργάνωσης, με την καλύτερή του στιγμή να έρχεται φυσικά στον προημιτελικό με τη Βόρειο Κορέα, όταν και με τέσσερα δικά του γκολ γύρισε το παιχνίδι από 0-3 σε 4-3.

Η στιγμή

Έπρεπε να μετρήσει ή όχι; Το αιώνιο ερώτημα κάθε φορά που η συζήτηση πηγαίνει στο τρίτο γκολ της Αγγλίας στον τελικό, αφού ακόμη και σήμερα, 52 χρόνια μετά από εκείνο το παιχνίδι, κανείς δε μπορεί να πει με βεβαιότητα αν η μπάλα έχει περάσει ολόκληρη τη γραμμή. Η αλήθεια είναι πως η φάση είναι πολύ δύσκολη για τον διαιτητή και τον επόπτη, οι οποίοι βέβαια δεν είχαν τότε τα μέσα που υπάρχουν σήμερα για να είναι απόλυτα σίγουροι. Όπως και να’ χει, η φάση αυτή έκρινε έναν ολόκληρο τελικό, με το «γκολ-φάντασμα» του Χαρστ, όπως αυτό έγινε γνωστό, να δίνει ουσιαστικά τον τίτλο στους Άγγλους και να «στοιχειώνει» ακόμη τους Γερμανούς.

    Το "γκολ-φάντασμα" του Τζεφ Χαρστ

Πηγές: "Η Ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου", εκδ. "Σύγχρονοι Ορίζοντες", 2010

             "Ειδική έκδοση του Goal News για το Μουντιάλ", 2014

             "Στιγμές Μουντιάλ", Χρήστος Σωτηρακόπουλος, εκδ. "Τόπος", 2014