Η Ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων, Αργεντινή 1978: Στη σκιά της δικτατορίας του Βιντέλα

Του Ανδρέα Λεκάκη

Όπως είχε συμβεί και με τον Μπενίτο Μουσολίνι το 1934, έτσι και το 1978 ο δικτάτορας της Αργεντινής, ο στρατηγός Βιντέλα, είδε το Μουντιάλ που θα διοργάνωνε η χώρα του ως ένα μέσο για να εξυπηρετήσει τους δικούς του σκοπούς, επιθυμώντας φυσικά να δει την Αργεντινή και μόνον αυτή να κατακτά το τρόπαιο. Το δικτατορικό καθεστώς του Βιντέλα είχε κυριαρχήσει από το 1976, όταν και ο στρατός έριξε με πραξικόπημα από την εξουσία την Ιζαμπέλα Περόν, έτσι ένα ακόμη Παγκόσμιο Κύπελλο θα διεξαγόταν κάτω από τη σκιά μιας απολυταρχικής διακυβέρνησης, με ό, τι αυτό συνεπάγεται.

Λόγω της πολιτικής κατάστασης στην Αργεντινή, πολλές ήταν οι χώρες που εμφανίστηκαν διστακτικές ως προς τη συμμετοχή τους σε αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο ενώ χαρακτηριστικό είναι πως ο Γιόχαν Κρόιφ, ο μεγάλος σταρ της εθνικής Ολλανδίας και του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου, αρνήθηκε να συμμετάσχει στη διοργάνωση,  εκφράζοντας έτσι την αντίθεσή του με τα όσα συνέβαιναν στην πολιτική σκηνή της «χώρας του τάνγκο». Στα προκριματικά πάντως είχαμε ξανά κάποιες εκπλήξεις, με την Αγγλία να μην καταφέρνει να βρεθεί σε δεύτερο σερί τουρνουά, αλλά και τις Σοβιετική Ένωση, Γιουγκοσλαβία και την πρωταθλήτρια Ευρώπης Τσεχοσλοβακία επίσης να αποκλείονται. Μετά από 12 χρόνια πάντως είχε επιστρέψει η Γαλλία, ενώ την παρθενική τους εμφάνιση ανάμεσα στις 16 ομάδες της τελικής φάσης έκαναν το Ιράν και η Τυνησία.

Το σύστημα διεξαγωγής με τη δεύτερη φάση ομίλων διατηρήθηκε, όμως το γεγονός πως η FIFA δεν είχε ορίσει τα παιχνίδια της τελευταίας αγωνιστικής να διεξάγονται τις ίδιες ώρες θα δημιουργούσε θέματα, όπως θα δούμε παρακάτω. Ο πρώτος όμιλος ήταν δυνατός, καθώς σε αυτόν βρέθηκε η διοργανώτρια Αργεντινή, μαζί με την Ιταλία, τη Γαλλία και την Ουγγαρία. Από το ξεκίνημα φάνηκε πως οι γηπεδούχοι θα είχαν την εύνοια της διαιτησίας, αφού στην πρεμιέρα νίκησαν 2-1 την Ουγγαρία, η οποία προηγήθηκε, όμως είδε δύο παίκτες της να αποβάλλονται προτού η «αλμπισελέστε» ανατρέψει το σκορ. Στο δεύτερο παιχνίδι της, η Αργεντινή επικράτησε με 2-1 και της Γαλλίας, με τον διαιτητή να καταλογίζει ένα πέναλτι που είδε μόνο ο ίδιος. Η Ιταλία είχε νικήσει και αυτή τα δύο δικά της πρώτα παιχνίδια (2-1 τη Γαλλία και 3-1 την Ουγγαρία), έτσι οι δυο τους είχαν περάσει στον επόμενο γύρο πριν το μεταξύ τους παιχνίδι, στο οποίο οι Ιταλοί πήραν τη νίκη με 1-0 χάρη σε ένα τέρμα του Ρομπέρτο Μπέτεγκα.

Στον δεύτερο όμιλο η Πολωνία τα πήγε εξαιρετικά και τερμάτισε στην πρώτη θέση, πάνω από την παγκόσμια πρωταθλήτρια Δυτική Γερμανία. Η τρίτη καλύτερη ομάδα του προηγούμενου τουρνουά ξεκίνησε με μια «λευκή» ισοπαλία με τα «πάντσερ» και στη συνέχεια επιβλήθηκε τόσο της Τυνησίας (1-0) όσο και του Μεξικού (3-1). Η Δυτική Γερμανία δεν ήταν πλέον η μεγάλη ομάδα του 1974 και δεν είχε καλή παρουσία στον όμιλο, αφού εκτός από την ισοπαλία με την Πολωνία έφερε άλλη μία με την Τυνησία (0-0), όμως ενδιάμεσα είχε «σκορπίσει» με 6-0 το Μεξικό, με τους Ρουμενίγκε και Φλόχε να σκοράρουν από δύο γκολ, περνώντας έτσι κι αυτή στην επόμενη φάση.

Εκπλήξεις επεφύλασσε και ο τρίτος όμιλος, όταν η Αυστρία, που πραγματοποιούσε την πρώτη της συμμετοχή μετά από 20 χρόνια, τερμάτισε στην πρώτη θέση υπερτερώντας της Βραζιλίας στα γκολ. Οι Αυστριακοί νίκησαν Ισπανία (2-1) και Σουηδία (1-0) και στο τέλος έχασαν με 1-0 από τη Βραζιλία, μια ήττα όμως ανώδυνη. Οι Βραζιλιάνοι με αυτή τη νίκη πέρασαν ως δεύτεροι, ενώ η Ισπανία έφευγε από ακόμη ένα Μουντιάλ με τη «στάμπα» της αποτυχημένης.

Μετά την καλή του παρουσία το 1970 (έφτασε ως τα προημιτελικά), το Περού του Τεόφιλο Κουμπίγιας επέστρεψε δυναμικά και πήρε την πρώτη θέση στον τέταρτο όμιλο, επικρατώντας με 3-1 της Σκωτίας και 4-1 του Ιράν, με το μεγάλο του αστέρι να σκοράρει δύο γκολ στο πρώτο παιχνίδι και τρία στο δεύτερο. Ενδιάμεσα έφερε ένα 0-0 με μια Ολλανδία που, έστω και χωρίς τον Κρόιφ, είχε υψηλές βλέψεις. Οι «οράνιε» πέρασαν πίσω από το Περού, καθώς η νίκη τους επί του Ιράν με 3-0 (χατ τρικ ο Ρέζενμπρινκ) τους βοήθησε να έχουν καλύτερη διαφορά τερμάτων από τη Σκωτία, με την οποία ισοβάθμισαν καθώς έχασαν στο τελευταίο παιχνίδι από τους Βρετανούς με 3-2. Σε εκείνο το ματς οι Σκωτσέζοι ήθελαν νίκη με τρία γκολ διαφορά για να προκριθούν και παρόλο που ο Ρέζενμπρινκ άνοιξε το σκορ με πέναλτι σκοράροντας το 1.000ό γκολ σε Μουντιάλ, εκείνοι έκαναν την ανατροπή και έφτασαν να προηγούνται με 3-1, χάρη σε ένα τέρμα του Κένι Νταλγκλίς και δύο του Άρτσι Γκέμιλ. Οι Σκωτσέζοι τότε πίστεψαν στο «θαύμα», αλλά το γκολ του Ρεπ ήρθε να βάλει τέλος στα όνειρά τους.

    Ο αρχηγός της Αργεντινής, Ντάνιελ Πασαρέλα, σηκώνει το βαρύτιμο τρόπαιο

Οι Ολλανδοί ήξεραν καλά πως η παρουσία τους στον πρώτο γύρο ήταν «αναιμική», όμως ήταν αποφασισμένοι να δώσουν ηχηρές απαντήσεις στην επόμενη φάση. Στο πρώτο τους παιχνίδι στον νέο όμιλο διέλυσαν με 5-1 την Αυστρία και στη συνέχεια έφεραν ένα 2-2 με τη Δυτική Γερμανία, σε μια επανάληψη του τελικού του 1974. Οι Δυτικογερμανοί μπορεί να προηγήθηκαν δύο φορές με τον Άμπραμτσικ και τον Ντίταρ Μίλερ, όμως οι «οράνιε» απάντησαν ισάριθμες φορές με τους Χάαν και Φαν ντε Κέρκοφ. Με την Ιταλία να έχει επίσης μια ισοπαλία με τη Δυτική Γερμανία (0-0) και μια νίκη με την Αυστρία (1-0), η αναμέτρηση μεταξύ Ολλανδίας και «σκουάντρα ατζούρα» θα αποφάσιζε ποια από τις δύο ομάδες θα βρεθεί στον τελικό, με την Ολλανδία να αρκείται απλά και στην ισοπαλία, καθώς είχε μακράν καλύτερη επιθετική συγκομιδή από τους Ιταλούς. Το μεγάλο παιχνίδι στο «Μονουμεντάλ» του Μπουένος Άιρες ξεκίνησε με τον καλύτερο τρόπο για τους «ατζούρι», αφού στο 19’ ο αμυντικός της Ολλανδίας Έρνι Μπραντς έστειλε τη μπάλα στα δίχτυα της ομάδας του βάζοντας μπροστά την Ιταλία. Ο ίδιος όμως πήρε το αίμα του πίσω τέσσερα λεπτά μετά την έναρξη του δευτέρου ημιχρόνου και στο 76’ ο Χάαν έγραψε το 2-1, που σήμαινε πως οι «τουλίπες» θα πήγαιναν για δεύτερη συνεχόμενη φορά σε έναν τελικό.

Το άλλο παιχνίδι της τελευταίας αγωνιστικής έγινε μεταξύ Αυστρίας και Δυτικής Γερμανίας στην Κόρδοβα και μπορεί να ήταν αδιάφορο βαθμολογικά, όμως έμεινε στην ιστορία. Βλέπετε, ήταν το πρώτο παιχνίδι στα τελευταία 47 χρόνια που οι Αυστριακοί νίκησαν τους Γερμανούς (3-2), με τις δύο ομάδες να έχουν το δικό τους ιδιαίτερο παρελθόν λόγω του «Anschluss». Στην ιστορία του αυστριακού ποδοσφαίρου, το παιχνίδι αυτό έχει μείνει γνωστό ως το «θαύμα της Κόρδοβα», ενώ σε αυτή του γερμανικού ποδοσφαίρου ως η «ντροπή της Κόρδοβα», λόγω του ότι η «νασιονάλμανσαφτ» θεωρούνταν πολύ ανώτερη σε δυναμικότητα και παρ’ όλα αυτά ηττήθηκε από την θεωρητικά υποδεέστερη Αυστρία.

Η τροπή που πήραν τα πράγματα στον δεύτερο όμιλο της δεύτερης φάσης έδειξε ξεκάθαρα πως η αξιοπιστία του τουρνουά τέθηκε υπό αμφισβήτηση λόγω της δικτατορίας Βιντέλα και της σχεδόν επιβεβλημένης παρουσίας της Αργεντινής στον τελικό. Όπως είχε γίνει και στα γερμανικά γήπεδα τέσσερα χρόνια πριν, Αργεντινή και Βραζιλία βρέθηκαν ξανά στον ίδιο όμιλο και οι δυο μεγάλοι αντίπαλοι πρωταγωνίστησαν. Η διοργανώτρια νίκησε στο πρώτο της παιχνίδι την Πολωνία με 2-0 χάρη σε δύο γκολ του Μάριο Κέμπες, ο οποίος ξεκίνησε το δικό του προσωπικό σόου που θα συνεχιζόταν ως το τέλος της διοργάνωσης, ενώ η «σελεσάο» δε δυσκολεύτηκε κόντρα στο Περού (3-0). Στη μεταξύ τους αναμέτρηση για τη δεύτερη αγωνιστική αναδείχθηκαν ισόπαλες χωρίς τέρματα και αυτό σήμαινε πως η πρόκριση θα κρινόταν την τελευταία αγωνιστική στα μεταξύ τους γκολ. Η FIFA όμως δεν είχε προβλέψει να ορίσει τα παιχνίδια την ίδια ώρα, με τη Βραζιλία να παίζει δυόμιση ώρες νωρίτερα το δικό της παιχνίδι με την Πολωνία, κάτι που σήμαινε πως η Αργεντινή θα ήξερε ακριβώς με πόσα γκολ διαφορά έπρεπε να κερδίσει το δικό της ματς με το Περού για να προκριθεί. Οι Βραζιλιάνοι νίκησαν τελικά με 3-1, επομένως η «αλμπισελέστε» έπρεπε να νικήσει με τέσσερα γκολ διαφορά για να βρεθεί εκείνη στον τελικό.

Με τον Κέμπες να βρίσκει δύο φορές δίχτυα και τους Ταραντίνι και Λούκε να σκοράρουν κι αυτοί, η Αργεντινή ήταν μπροστά με 4-0 από το 50’ και είχε ήδη το σκορ που έψαχνε. Σαν σε προπόνηση, οι διοργανωτές πέτυχαν άλλα δύο γκολ με τον Λούκε και τον Χάουζμαν και έφτασαν τελικά σε επικράτηση με 6-0, περνώντας πανηγυρικά στον τελικό. Πολλά γράφτηκαν και ειπώθηκαν για το παιχνίδι αυτό, με τους πάντες να κατηγορούν τους Περουβιανούς πως έκατσαν να χάσουν μετά από συμφωνία του Βιντέλα με τον επίσης δικτάτορα του Περού, στρατηγό Μπερμούδες, ενώ στο επίκεντρο της κριτικής βρέθηκε ο τερματοφύλακας του Περού, Ραμόν Κιρόγα, ο οποίος μάλιστα έχει γεννηθεί στο Ροζάριο της Αργεντινής. Το παιχνίδι αυτό θεωρείται για πολλούς μία «μαύρη κηλίδα» στην ιστορία των Μουντιάλ, όμως έστω και με αυτόν τον τρόπο η Αργεντινή είχε περάσει σε έναν τελικό μετά από 48 ολόκληρα χρόνια.

Η Βραζιλία είχε κάθε λόγο να αισθάνεται αδικημένη και τουλάχιστον βρήκε μια κάποια παρηγοριά με την τρίτη θέση, νικώντας 2-1 την Ιταλία στον μικρό τελικό με ανατροπή. Τα φώτα όλα όμως έπεφταν στον μεγάλο τελικό μεταξύ Αργεντινής και Ολλανδίας, με τις δύο ομάδες να ψάχνουν την πρώτη τους επιτυχία στο Παγκόσμιο Κύπελλο. Οι Αργεντίνοι φίλαθλοι είχαν ετοιμάσει μια εντυπωσιακή ατμόσφαιρα στο «Μονουμεντάλ», όπως και σε όλη τη διάρκεια της διοργάνωσης άλλωστε. Η Ολλανδία έβρισκε πάλι μπροστά της τη διοργανώτρια χώρα στον τελικό, όμως αυτή τη φορά ήθελε η κατάληξη να είναι διαφορετική. Η Αργεντινή από την άλλη ήταν καταδικασμένη να αναδειχθεί πρωταθλήτρια κόσμου και οι παίκτες της είχαν πάρει για τα καλά το μήνυμα όταν ο επικεφαλής της διοργάνωσης, στρατηγός Λακόστε, τους είχε πει πριν το παιχνίδι: «Το έθνος χρειάζεται αυτή τη νίκη, οπότε δε μπορώ να φανταστώ ότι δε θα κερδίσετε. Να ξέρετε πως η αποτυχία σας θα έχει συνέπειες».

    Οι Αργεντίνοι δημιούργησαν μια μοναδική ατμόσφαιρα στον τελικό του "Μονουμεντάλ"

Πριν την έναρξη του αγώνα οι παίκτες της «αλμπισελέστε» επιχείρησαν να παίξουν με τα νεύρα των Ολλανδών, καθυστερώντας να βγουν στον αγωνιστικό χώρο, ενώ στη συνέχεια διαμαρτυρήθηκαν για έναν νάρθηκα που φορούσε ο Φαν ντε Κέρκοφ. Από την αρχή του τελικού μπήκαν δυνατά και το σκληρό τους παιχνίδι έμενε ατιμώρητο από τον Ιταλό διαιτητή Σέρτζιο Γκονέλα. Στο 38^ο λεπτό, ο Μάριο Κέμπες άνοιξε το σκορ μέσα σε ένα κλίμα έκστασης στις κερκίδες. Με το ξεκίνημα της επανάληψης οι «οράνιε» έψαχναν να βρουν τρόπο να φέρουν το ματς στα ίσια και οκτώ λεπτά πριν το τέλος, η αλλαγή του Ερνστ Χάπελ, Ντικ Νανίγκα, σκόραρε με κεφαλιά για το 1-1, «παγώνοντας» το «Μονουμεντάλ» αλλά και όλη τη χώρα. Η Ολλανδία, μάλιστα, είχε μια τεράστια ευκαιρία να αρπάξει τον τίτλο από τα χέρια της Αργεντινής, όταν στο τέλος του αγώνα η προσπάθεια του Ρέζενμπρινκ βρήκε στο δοκάρι! Το 1-1 παρέμεινε και ο τελικός οδηγήθηκε στην παράταση.

Εκεί οι Αργεντίνοι έδειξαν να ξεπερνούν το σοκ της τελευταίας φάσης της κανονικής διάρκειας και πήραν τα ηνία του αγώνα από τους απογοητευμένους Ολλανδούς. Στο 105’ ο Κέμπες έκανε το 2-1, σημειώνοντας παράλληλα το έκτο του τέρμα στη διοργάνωση και βγαίνοντας πρώτος σκόρερ, ενώ στο 116’ ο Ντάνιελ Μπερτόνι έβαλε το κερασάκι στην τούρτα του θριάμβου για την «αλμπισελέστε». Μετά τη λήξη του αγώνα, όλη η χώρα ξέσπασε σε τρελά πανηγύρια. Η Αργεντινή για πρώτη φορά στην ιστορία της ήταν πρωταθλήτρια κόσμου, ενώ η εξαιρετική Ολλανδία εκείνης της εποχής έκλεισε τον κύκλο της χωρίς να καταφέρει σε δύο περιπτώσεις να πάρει το τρόπαιο και θεωρείται η «βασίλισσα χωρίς στέμμα» του Μουντιάλ.

Οι συνθέσεις του τελικού

Αργεντινή: Φιγιόλ, Ολγκίν, Γκαλβάν, Πασαρέλα (α), Ταραντίνι, Γκαγιέγο, Αρντίλες (65’ Λαρόσα), Κέμπες, Μπερτόνι, Ορτίς (74’ Χάουζμαν), Λούκε Προπονητής: Σέζαρ Λουίς Μενότι

Ολλανδία: Γιόνγκμπλοντ, Κρολ (α), Γιάνσεν (72’ Σουρμπίρ), Μπραντς, Πόορτφλιτ, Χάαν, Νέεσκενς, Β. Φαν ντε Κέρκοφ, Ρ. Φαν ντε Κέρκοφ, Ρέζενμπρινκ, Ρεπ (59’ Νανίγκα) Προπονητής: Ερνστ Χάπελ

Διαιτητής: Σέρτζιο Γκονέλα (Ιταλία)

Ημερομηνία: 25 Ιουνίου 1978

Γήπεδο: «Μονουμεντάλ», Μπουένος Άιρες

Το πρόσωπο: Μάριο Κέμπες

Ο απόλυτος σταρ του Μουντιάλ 1978. Μπορεί συνολικά η καριέρα του να μην ήταν ανάλογη των ικανοτήτων του, όμως οι εμφανίσεις του στο Μουντιάλ της χώρας του ήταν αρκετές για να του χαρίσουν την ποδοσφαιρική αιωνιότητα. Ίσως τα καλύτερά του παιχνίδια να τα έκανε με τη Βαλένθια, με την οποία είχε πραγματοποιήσει μια εξαιρετική σεζόν πριν το Μουντιάλ, ενώ κατέκτησε και το Κύπελλο Κυπελλούχων με την ισπανική ομάδα το 1980. Όντας ο μοναδικός παίκτης στην αποστολή της Αργεντινής που αγωνιζόταν στο εξωτερικό, ο 23χρονος τότε στράικερ ήταν ο κυριότερος λόγος που η «αλμπισελέστε» ανέβηκε στο κορυφαίο σκαλί του βάθρου. Αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης με έξι γκολ, όλα από τη δεύτερη φάση και μετά, ενώ δύο από αυτά φυσικά τα πέτυχε στον μεγάλο τελικό με την Ολλανδία. Τα επιτεύγματά του στο Μουντιάλ του έδωσαν το βραβείο του κορυφαίου παίκτη της Λατινικής Αμερικής το 1978.

Η στιγμή

Τα ενενήντα λεπτά στον τελικό έχουν συμπληρωθεί, το σκορ είναι 1-1 και έχουμε περάσει στις καθυστερήσεις. Ο Ρούουντ Κρολ κάνει μια μπαλιά προς την περιοχή της Αργεντινής και ο Ρόμπι Ρέζενμπρινκ προλαβαίνει την έξοδο του Φιγιόλ, δίνοντας στη μπάλα κατεύθυνση προς την εστία. Όλοι στο γήπεδο κράτησαν την ανάσα τους. Το ενδεχόμενο να ζήσει η Αργεντινή το δικό της «Maracanazo», το κάζο της Βραζιλίας από την Ουρουγουάη δηλαδή μέσα στο «Μαρακανά» το 1950, ήταν κάτι παραπάνω από ορατό. Για κάποια κλάσματα του δευτερολέπτου, οι Ολλανδοί ένιωσαν παγκόσμιοι πρωταθλητές. Η μπάλα όμως βρήκε στο δεξί κάθετο δοκάρι. Οι καρδιές των παικτών της «αλμπισελέστε» αλλά και εκατομμυρίων Αργεντίνων επέστρεψαν στις θέσεις τους και ο Ρέζενμπρινκ, που είχε πραγματοποιήσει μια εξαιρετική διοργάνωση καλύπτοντας επάξια το κενό του Κρόιφ, έχασε για λίγα εκατοστά την ευκαιρία να βγει από τη «σκιά» του «Ιπτάμενου Ολλανδού» και να βάζει κι αυτός το όνομά του στην εξίσωση κάθε φορά που η κουβέντα πηγαίνει στον κορυφαίο Ολλανδό ποδοσφαιριστή όλων των εποχών. Ο Γιόχαν Νέεσκενς είπε για αυτή τη φάση καιρό αργότερα: «Έχω την εντύπωση πως αν έμπαινε η μπάλα στα δίχτυα δε θα είχαμε καλό τέλος. Δε μπορώ να σκεφτώ τι θα έβρισκε ο διαιτητής για να ακυρώσει το γκολ». Ανατριχίλα επίσης προκαλούν οι δηλώσεις του αριστερού μπακ της Αργεντινής, Αλμπέρτο Ταραντίνι,  σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Guerin Sportivo»: «Νόμιζα πως ήταν γκολ και είπα από μέσα μου καλύτερα να πεθάνω τώρα παρά στη φυλακή…»

    Ένα δοκάρι μακριά από το να γίνει θρύλος. Πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν ο Ρέζενμπρινκ σκόραρε σε εκείνη τη φάση...     Με τα "αν" όμως δε γράφεται η ιστορία...

Πηγές: "Η Ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου", εκδ. "Σύγχρονοι Ορίζοντες", 2010

             "Ειδική έκδοση του Goal News για το Μουντιάλ", 2014

             "Παιχνίδι χωρίς όρια", Χρήστος Σωτηρακόπουλος, εκδ. "Τόπος", 2008

             "Στιγμές Μουντιάλ", Χρήστος Σωτηρακόπουλος, εκδ. "Τόπος", 2014