Η Ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων, Δ. Γερμανία 1974: Όταν η γερμανική μηχανή νίκησε το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο

2018-05-18 15:57

Του Ανδρέα Λεκάκη

 

Το Παγκόσμιο Κύπελλο επέστρεψε στην Ευρώπη το καλοκαίρι του 1974, όταν η Δυτική Γερμανία ανέλαβε τη διοργάνωσή του. Το Μουντιάλ αυτό ήταν ιστορικό, καθώς ο νικητής θα σήκωνε για πρώτη φορά το νέο τρόπαιο, μιας και το «Ζιλ Ριμέ» το έκανε για πάντα δικό της η Βραζιλία ως η πρώτη ομάδα που φτάνει τις τρεις κατακτήσεις. Το καινούριο αυτό κύπελλο δεν ήταν άλλο από το γνωστό μας μέχρι σήμερα «FIFA WORLD CUP», το πανέμορφο τρόπαιο ύψους 36 εκατοστών και βάρους 4,97 κιλών, σχεδιασμένο από τον Ιταλό γλύπτη Σίλβιο Καζανίγκα και κατασκευασμένο από χρυσό 18 καρατίων και ημιπολύτιμους λίθους. Για την κατάκτησή του, δεκαέξι ομάδες θα πάλευαν στα γερμανικά γήπεδα, ανάμεσα σε αυτές όμως δε θα βρίσκονταν η Αγγλία, η Γαλλία, η Ισπανία και η Ουγγαρία, που έπεσαν θύματα έκπληξης στα προκριματικά.

Μετά από πέντε τουρνουά τα οποία είχαν την ίδια μορφή, το σύστημα διεξαγωγής επίσης θα άλλαζε. Μετά την πρώτη φάση ομίλων, από όπου θα περνούσαν οι δύο πρώτες, θα υπήρχε και μια δεύτερη φάση ομίλων,  με τις δύο πρώτες ομάδες αυτού του νέου γύρου να σχηματίζουν το ζευγάρι του τελικού. Στη διοργάνωση αυτή είχαμε και την παρουσία αρκετών πρωτοεμφανιζόμενων ομάδων, όπως η Ανατολική Γερμανία, η Αυστραλία, το Ζαϊρ και η Αϊτή, ενώ χαρακτηριστική ήταν η κακοκαιρία που υπήρχε εκείνη την περίοδο στη Δυτική Γερμανία, κυρίως στα παιχνίδια του πρώτου γύρου, σε πλήρη αντίθεση φυσικά με τον καυτό ήλιο του Μεξικού προ τετραετίας.

Η Δυτική Γερμανία, ως οικοδέσποινα, είχε το βλέμμα της στραμμένο μόνο στην κατάκτηση του νέου τροπαίου. Πρωταθλήτρια Ευρώπης το 1972, ήταν μία ομάδα με σπουδαίους ποδοσφαιριστές που είχε σαν βάση τη Μπάγερν Μονάχου (Μάιερ, Μπεκενμπάουερ, Μίλερ, Μπράιτνερ, Σβάρτσενμπεκ, Χένες), η οποία μόλις είχε κατακτήσει το πρώτο της Κύπελλο Πρωταθλητριών. Υπήρχαν βέβαια κι άλλοι εξαιρετικοί παίκτες, όπως οι Φογκτς, Χάινκες, Μπόνοφ της Γκλάντμπαχ, ο Όφερατ της Κολωνίας και φυσικά ο χαρισματικός Γκίντερ Νέτσερ, παίκτης πλέον της Ρεάλ Μαδρίτης, ο οποίος όμως δεν είχε τόσο ενεργό ρόλο σε αυτή την ομάδα λόγω της κόντρας του με τον, αρχηγό πια, Φραντς Μπεκενμπάουερ. Σε κάθε περίπτωση, τα «πάντσερ» θεωρούνταν ένα από τα μεγάλα φαβορί για να φτάσουν στην κορυφή του κόσμου.

Στον πρώτο όμιλο βρέθηκαν μαζί με Χιλή, Αυστραλία και Ανατολική Γερμανία, κάτι που σήμαινε πως τα δύο «αδέρφια» θα αντάμωναν για πρώτη-και τελευταία-φορά σε ποδοσφαιρικό αγώνα. Το παιχνίδι είχε οριστεί για την τελευταία αγωνιστική του ομίλου και στην ιστορική αυτή συνάντηση, που έλαβε χώρα στο «Volksparkstadion» του Αμβούργου, η Δυτική Γερμανία πήγε έχοντας ήδη δύο νίκες (1-0 τη Χιλή και 3-0 την Αυστραλία), ενώ η Ανατολική μία νίκη και μια ισοπαλία (2-0 την Αυστραλία, 1-1 με τη Χιλή). Για τους Ανατολικούς, που βρίσκονταν χρόνια στη «σκιά» της Δυτικής Γερμανίας, αυτό το παιχνίδι σήμαινε πάρα πολλά και έδειξαν να θέλουν περισσότερο τη νίκη, την οποία και πήραν με 1-0, χάρη σε ένα γκολ του Γιούργκεν Σπαρβάσερ στο 77ο λεπτό. Ήταν σαφώς η μεγαλύτερη έκπληξη του τουρνουά και η πιο ιστορική στιγμή του ποδοσφαίρου της Ανατολικής Γερμανίας, περισσότερο ίσως και από την κατάκτηση του χρυσού μεταλλίου στους Ολυμπιακούς του Μόντρεαλ δύο χρόνια αργότερα. Ο δε Σπαρβάσερ, που είχε κατακτήσει και το Κύπελλο Κυπελλούχων νωρίτερα εκείνη τη χρονιά με το Μαγδεμβούργο, έμεινε για πάντα στην ιστορία και το γκολ αυτό του έσωσε κυριολεκτικά τη ζωή έξι χρόνια αργότερα, όταν προσπάθησε να περάσει το Τείχος του Βερολίνου για να αναζητήσει μια καλύτερη ζωή στη δυτική πλευρά της χώρας και ο φρουρός που τον αναγνώρισε τον άφησε να διαφύγει! Για τους Δυτικούς, η ήττα αυτή μπορεί να «πλήγωσε» το πρεστίζ τους αλλά δεν τους βγήκε καθόλου σε κακό, καθώς όπως θα δούμε παρακάτω απέφυγαν τα μεγάλα ονόματα στη δεύτερη φάση των ομίλων.

Στον δεύτερο όμιλο δέσποζε η παρουσία της παγκόσμιας πρωταθλήτριας Βραζιλίας, που όμως ελάχιστα θύμιζε την ομάδα που εντυπωσίασε στο Μεξικό. Οι Πελέ, Ζέρσον, Τοστάο και Κάρλος Αλμπέρτο είχαν σταματήσει από την εθνική και οι μόνοι που είχαν μείνει ουσιαστικά από εκείνη τη σπουδαία ομάδα ήταν οι Ζαϊρζίνιο και Ριβελίνο. Παρ’ όλα αυτά η «σελεσάο» πέρασε στον επόμενο γύρο, φέρνοντας δύο «λευκές» ισοπαλίες με Γιουγκοσλαβία και Σκωτία και νικώντας 3-0 το Ζαϊρ. Μαζί της πέρασαν και οι Γιουγκοσλάβοι, πρώτοι μάλιστα στην τριπλή ισοβαθμία που δημιουργήθηκε μαζί και με τη Σκωτία, αφού η νίκη τους με 9-0 (!) επί του Ζαΐρ τους επέτρεψε να έχουν μακράν καλύτερη διαφορά τερμάτων. Σε εκείνο το παιχνίδι πέτυχε χατ τρικ ο Ντούσαν Μπάγεβιτς, ενώ όταν το σκορ ήταν 8-0, ο Γιουγκοσλάβος προπονητής του Ζαΐρ, Μπλαγκόγιε Βίντιτς, έβγαλε αλλαγή τον τερματοφύλακα Μουάμπα Καζάντι, που έγινε ο πρώτος γκολκίπερ στην ιστορία των Μουντιάλ που βγαίνει χωρίς να έχει τραυματιστεί! Ο Ζαϊρινός πρωθυπουργός Μαμπούτου είχε τάξει γη και ύδωρ στους παίκτες της χώρας του σε περίπτωση που δεν γελοιοποιηθούν στη διοργάνωση, όπως φάνηκε όμως γρήγορα οι υποσχέσεις αθετήθηκαν, στην ομάδα υπήρξε… αναστάτωση και το Ζαΐρ έφυγε από τη Δυτική Γερμανία με 14 γκολ στην πλάτη.

Αντίπαλο δέος της Δυτικής Γερμανίας σε αυτό το Μουντιάλ ήταν η Ολλανδία. Μπορεί η τελευταία τους συμμετοχή στη διοργάνωση να ήταν προπολεμικά, όμως αυτή τη φορά οι Ολλανδοί διέθεταν μία εξαιρετική ομάδα, μια σπουδαία φουρνιά. Οι «οράνιε» είχαν φυσικά ως βάση τον μεγάλο Άγιαξ που είχε κατακτήσει τρία σερί Κύπελλα Πρωταθλητριών (1971, 1972, 1973) και παίκτες όπως ο Άρι Χάαν, ο Πιτ Κάιζερ, ο Ρουντ Κρολ, ο Γιόχαν Νέεσκενς, ο Τζόνι Ρεπ, ο Βιμ Σουρμπίρ και φυσικά ο μεγάλος ηγέτης αυτής της ομάδας, ο μοναδικός Γιόχαν Κρόιφ, που αγωνιζόταν πλέον για τη Μπαρτσελόνα. Προπονητής τους ήταν ο Ρίνους Μίχελς, ο άνθρωπος που έβαλε τις βάσεις για εκείνον τον σπουδαίο Άγιαξ και ο «πατέρας» του «total voetball», του «ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου», έναν τρόπο παιχνιδιού μοναδικό που εξέφραζαν με τον καλύτερο τρόπο ο «Αίαντας» και η εθνική Ολλανδίας. Με δύο νίκες (2-0 την Ουρουγουάη, 4-1 την Βουλγαρία) και μια ισοπαλία (0-0 με Σουηδία) στο τρίτο γκρουπ, οι «τουλίπες» πέρασαν φυσικά στη δεύτερη φάση, όπως και η Σουηδία που νίκησε 3-0 την Ουρουγουάη την τελευταία αγωνιστική.

    Η σπουδαία Ολλανδία του 1974

 

Στον τέταρτο όμιλο υπήρχε η φιναλίστ της προηγούμενης διοργάνωσης Ιταλία, η Αργεντινή, η αδύναμη Αϊτή και η Πολωνία, μια πολύ ενδιαφέρουσα ομάδα, δημιούργημα των γνωστών μας από τα όσα σπουδαία κατάφεραν στην Ελλάδα Κάζιμιρ Γκόρσκι και Γιάτσεκ Γκμοχ, η οποία είχε κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς του Μονάχου δύο χρόνια νωρίτερα. Εκείνη η εξαιρετική Πολωνία πέρασε μάλιστα ως πρώτη κάνοντας τρεις νίκες, επικρατώντας 3-2 της Αργεντινής και 2-1 της Ιταλίας και διαλύοντας 7-0 την Αϊτή, με μεγάλους πρωταγωνιστές παίκτες όπως ο Ζμούντα, ο Ντέινα και ο Λάτο. Ήταν φανερό πως οι Πολωνοί πήγαιναν για κάτι πολύ καλό σε αυτό το τουρνουά. Η Αϊτή μπορεί να δέχθηκε συνολικά 14 γκολ στον όμιλο, όμως στο παιχνίδι με την Ιταλία ο επιθετικός της, Εμανουέλ Σάνον, έγινε ο πρώτος που παραβιάζει την εστία του Ντίνο Τζοφ μετά από 1.143 αγωνιστικά λεπτά και αυτό ήταν ένα κάποιο επίτευγμα. Αργεντινή και Ιταλία ισοβάθμισαν στη δεύτερη θέση αλλά η «αλμπισελέστε» είχε καλύτερη διαφορά τερμάτων και πήρε την πρόκριση, έτσι η ομάδα που έφτασε στον τελικό το 1970 αποχαιρέτησε από την πρώτη φάση.

Σύμφωνα με το νέο σύστημα, στη συνέχεια της διοργάνωσης σχηματίστηκαν δύο νέοι όμιλοι. Ο ένας περιελάμβανε τις Ολλανδία, Βραζιλία, Αργεντινή και Ανατολική Γερμανία και ο άλλος τις Δυτική Γερμανία, Πολωνία, Γιουγκοσλαβία και Σουηδία. Στον πρώτο όμιλο, Ολλανδία και Βραζιλία ξεκίνησαν με δύο νίκες στα πρώτα δύο παιχνίδια. Οι «οράνιε» έδωσαν μία καταπληκτική ποδοσφαιρική παράσταση κόντρα στην Αργεντινή, νικώντας την με 4-0 με δύο γκολ του Κρόιφ και τους Κρολ και Ρεπ να σκοράρουν από ένα. Νέεσκενς και Ρέζενμπρινκ υπέγραψαν μία ακόμη νίκη, με 2-0 επί της Ανατολικής Γερμανίας. Από την άλλη πλευρά, Ριβελίνο και Ζαϊρζίνιο προσπαθούσαν όσο μπορούσαν να κρατήσουν ζωντανές τις ελπίδες της Βραζιλίας για δεύτερο συνεχόμενο τίτλο. Ο πρώτος πέτυχε το μοναδικό γκολ του αγώνα με τους Ανατολικογερμανούς, ενώ στην κλασική λατινοαμερικάνικη αναμέτρηση με την Αργεντινή οι δύο σταρ της «σελεσάο» πέτυχαν από ένα τέρμα στη νίκη με 2-1. Τα αποτελέσματα στα πρώτα παιχνίδια σήμαιναν πως Ολλανδία και Βραζιλία θα παλέψουν την τελευταία αγωνιστική για την πρόκριση στον τελικό. Στο μεγάλο παιχνίδι του Ντόρτμουντ, το «ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο» επικράτησε του τρόπου παιχνιδιού των Βραζιλιάνων και η Ολλανδία νίκησε με 2-0 με σκόρερ τους Νέεσκενς και Κρόιφ, παίρνοντας για πρώτη φορά στην ιστορία της την πρόκριση σε έναν τελικό.

Όπως ξεχώρισαν Ολλανδία και Βραζιλία στον έναν όμιλο, έτσι ξεχώρισαν Δυτική Γερμανία και Πολωνία στον άλλον. Οι διοργανωτές ξεκίνησαν με νίκη 2-0 κόντρα στη Γιουγκοσλαβία και στη συνέχεια επικράτησαν με 4-2 της Σουηδίας, σε ένα αγχωτικό πάντως αποτέλεσμα με τα δύο καθοριστικά τους γκολ να έρχονται στο τελευταίο τέταρτο. Για την Πολωνία, ένα γκολ του Λάτο ήταν αρκετό στο πρώτο παιχνίδι με τη Σουηδία για να της δώσει τη νίκη, ενώ ο ίδιος παίκτης έκανε το τελικό 2-1 στο ματς με τη Γιουγκοσλαβία. Στη Φρανκφούρτη, οι δύο πρώτες του ομίλου θα κοντράρονταν για το εισιτήριο του τελικού. Μετά από μια σκληρή μάχη στον βαρύ, βρεγμένο αγωνιστικό χώρο του «Waldstadion», ο Γκερντ Μίλερ βρήκε δίχτυα στο 76ο λεπτό και έστειλε τη χώρα του στον τελικό. Οι Πολωνοί είχαν χάσει τη μεγάλη τους ευκαιρία, όμως αναμφισβήτητα ξεχώρισαν σε αυτή τη διοργάνωση και στον μικρό τελικό έδειξαν για μια τελευταία φορά πόσο σπουδαία ομάδα είχαν, όταν νίκησαν με 1-0 την πρωταθλήτρια κόσμου Βραζιλία χάρη σε ένα ακόμη τέρμα του Γκρέγκορζ Λάτο, ο οποίος αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ του τουρνουά με επτά.

    Ο Φραντς Μπεκενμπάουερ σηκώνει το νέο τρόπαιο του Μουντιάλ

 

Στον τελικό συναντήθηκαν οι δύο μεγαλύτερες σχολές του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου εκείνη την εποχή. Το παιχνίδι θα διεξαγόταν στο Ολυμπιακό Στάδιο του Μονάχου και αυτή θα ήταν η πρώτη φορά που ο τελικός του Μουντιάλ δε θα γινόταν στην πρωτεύουσα της χώρας που το φιλοξενεί. Οι Ολλανδοί μπήκαν με σαφή αίσθηση ανωτερότητας στο γήπεδο. Στο πρώτο κιόλας λεπτό του αγώνα, ο Κρόιφ θα ανατραπεί μέσα στην περιοχή από τον Χένες και ο Άγγλος διαιτητής Τζον Τέιλορ θα σφυρίξει το πρώτο πέναλτι σε τελικό Μουντιάλ. Την εκτέλεση ανέλαβε ο Νέεσκενς, ο οποίος νίκησε τον Μάιερ για το 1-0. Οι «οράνιε» έγιναν αυτόματα μεγάλο φαβορί για την κούπα, όμως το γκολ αυτό πείσμωσε όπως ήταν αναμενόμενο τα «πάντσερ». Στο 25ο λεπτό ο Μπερντ Χέλτσενμπαϊν ανατράπηκε από τον Βιμ Γιάνσεν μέσα στην περιοχή της Ολλανδίας και αυτή τη φορά οι Δυτικογερμανοί θα έστηναν τη μπάλα στην άσπρη βούλα. Ο Πολ Μπράιτνερ ευστόχησε για το 1-1 και η ισορροπία αποκαταστάθηκε. Το τέρμα αυτό ήταν αρκετό για να ανακτήσει η Δυτική Γερμανία την αυτοπεποίθησή της και να πάρει τον έλεγχο του αγώνα. Η ομάδα του Χέλμουτ Σεν ενέτεινε την πίεσή της και δύο λεπτά πριν το ημίχρονο ο Μπόνοφ γύρισε τη μπάλα στον Μίλερ μέσα στην ολλανδική περιοχή. Με την χαρακτηριστική του κίνηση, κοντρόλ, γύρισμα και σουτ, ο «Bomber» πέτυχε το 2-1 και συνολικά το 14ο γκολ του σε Μουντιάλ, ξεπερνώντας τον Ζιστ Φοντέν. Τώρα πια εκείνος ήταν ο πρώτος σκόρερ στην ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων και θα χρειάζονταν 32 χρόνια μέχρι το ρεκόρ του να καταρριφθεί.

Στο δεύτερο ημίχρονο η Ολλανδία πίεσε για ένα δεύτερο γκολ αλλά οι προσπάθειές της ήταν άκαρπες. Οι Γερμανοί είχαν εξουδετερώσει σε μεγάλο βαθμό το «ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο» της ομάδας του Μίχελς, με τον Μπέρτι Φογκτς να είναι «κολλημένος» πάνω στον Κρόιφ. Οι «οράνιε» έκαναν τα πάντα για να σκοράρουν αλλά δεν τα κατάφεραν, ενώ σε μια από τις μεγάλες τους ευκαιρίες ο Μπράιτνερ σταμάτησε τη μπάλα πάνω στη γραμμή με το κεφάλι, όταν ο Μάιερ βρέθηκε εκτός θέσης. Το σφύριγμα της λήξης βρήκε τη Δυτική Γερμανία να πανηγυρίζει μέσα στο «σπίτι» της την κατάκτηση του καινούριου πλέον τροπαίου, είκοσι χρόνια μετά το «θαύμα της Βέρνης», ενώ η εντυπωσιακή Ολλανδία έμεινε με άδεια χέρια.

Οι συνθέσεις του τελικού

Δυτική Γερμανία: Μάιερ, Φογκτς, Μπεκενμπάουερ (α), Σβάρτσενμπεκ, Μπράιτνερ, Μπόνοφ, Όφερατ, Χένες, Γκραμπόφσκι, Χέλτσενμπαϊν, Μίλερ Προπονητής: Χέλμουτ Σεν

Ολλανδία: Γιόνγκμπλοντ, Σουρμπίρ, Ραϊσμπέρχεν (69’ Ντε Γιονγκ), Χάαν, Κρολ, Γιάνσεν, Νέεσκενς, Φαν Χάνεχεμ, Ρεπ, Ρέζενμπρινκ (46’ Φαν ντε Κέρκοφ), Κρόιφ Προπονητής: Ρίνους Μίχελς

Διαιτητής: Τζον Τέιλορ (Αγγλία)

Ημερομηνία: 7 Ιουλίου 1974

Γήπεδο: Ολυμπιακό Στάδιο, Μόναχο

 

Το πρόσωπο: Γιόχαν Κρόιφ

Στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1974 αγωνίστηκαν πραγματικά σπουδαία ονόματα, όμως ο μεγάλος σταρ της διοργάνωσης ήταν αναμφισβήτητα ο Γιόχαν Κρόιφ. Με τεχνική απαράμιλλη και με ικανότητα μοναδική με τη μπάλα στα πόδια, ο «Ιπτάμενος Ολλανδός» έχει καθιερωθεί ως ένας από τους πέντε καλύτερους ποδοσφαιριστές όλων των εποχών, ενώ εκείνη την εποχή είχε πάρει τη σκυτάλη από τον Πελέ για τον τίτλο του κορυφαίου στον κόσμο. Έχοντας ήδη κατακτήσει τρεις φορές την Ευρώπη με τον Άγιαξ, ήθελε να κατακτήσει και τον κόσμο με την Ολλανδία όντας ο κύριος εκφραστής του «ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου» και ο καλύτερος μαθητής του Ρίνους Μίχελς στον αγωνιστικό χώρο. Πέτυχε τρία τέρματα, ήταν ο μεγάλος ηγέτης των «οράνιε» στην πορεία ως τον τελικό, αλλά δεν κατάφερε στο τέλος να πανηγυρίσει το τρόπαιο. Αυτό που δεν ήξερε τότε ήταν πως δε θα είχε άλλη ευκαιρία, καθώς δεν αγωνίστηκε με την Ολλανδία στο Μουντιάλ του 1978.

Η στιγμή

Οι Ολλανδοί έχουν τη σέντρα στον μεγάλο τελικό και θα αλλάξουν όχι μία, ούτε δύο αλλά δεκαεπτά πάσες προτού η μπάλα φτάσει στον Κρόιφ και εκείνος κερδίσει το πέναλτι με το οποίο άνοιξαν το σκορ. Προτού καν το καταλάβουν οι Δυτικογερμανοί, η Ολλανδία ήταν μπροστά με 1-0 στα πρώτα ενενήντα δευτερόλεπτα του αγώνα και εκείνοι δεν είχαν καν ακουμπήσει τη μπάλα! Το «ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο» σε όλο το μεγαλείο του.

Πηγές: "Η Ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου", εκδ. "Σύγχρονοι Ορίζοντες", 2010

             "Ειδική έκδοση του Goal News για το Μουντιάλ", 2014

             "Παιχνίδι χωρίς όρια", Χρήστος Σωτηρακόπουλος, εκδ. "Τόπος", 2008

             "Στιγμές Μουντιάλ", Χρήστος Σωτηρακόπουλος, εκδ. "Τόπος", 2014

Πίσω