Η Ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων, Ελβετία 1954: Ένα θαύμα με πολλά ερωτήματα

Του Ανδρέα Λεκάκη

Το Μουντιάλ του 1954 ανατέθηκε στην Ελβετία και η μεγάλη επιστροφή ήταν αυτή της-Δυτικής πια-Γερμανίας, η οποία είχε διαγραφεί από τα μητρώα της FIFA μετά τον πόλεμο και δεν είχε πάρει μέρος στη διοργάνωση της Βραζιλίας. Από τη Γηραιά Ήπειρο συμμετείχαν πολλές ακόμη ομάδες, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Αγγλία, η Γιουγκοσλαβία, η Τσεχοσλοβακία, το Βέλγιο, η Αυστρία, η Ελβετία φυσικά και για πρώτη φορά η Σκωτία. Τη Λατινική Αμερική εκπροσώπησαν μόνο η παγκόσμια πρωταθλήτρια Ουρουγουάη, η Βραζιλία και το Μεξικό, ενώ την πρώτη τους εμφάνιση έκαναν η Τουρκία και η Νότια Κορέα. Από τις 16 συμμετέχουσες ομάδες όμως, μία ήταν αυτή που ξεχώριζε και θεωρούνταν το μεγάλο φαβορί για το τρόπαιο και αυτή δεν ήταν άλλη από την Ουγγαρία.

Με προπονητή τον Γκούσταβ Σέμπες και σπουδαίους ποδοσφαιριστές στο δυναμικό της όπως ο Φέρεντς Πούσκας, ο Σάντορ Κόκτσις, ο Ζόλταν Τσίμπορ ή ο Νάντορ Χιντεγκούτι, η Ουγγαρία ήταν αναμφισβήτητα η κορυφαία εθνική ομάδα εκείνη την εποχή. Αήττητη από το 1949, είχε κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς του Ελσίνκι το 1952, όμως το πραγματικά μεγάλο της επίτευγμα ήταν η νίκη επί της εθνικής Αγγλίας στο «Γουέμπλεϊ» με 6-3, στις 25 Νοεμβρίου 1953, κόντρα σε έναν αντίπαλο που είχε να χάσει εντός έδρας από το 1871 από μη βρετανική ομάδα! Σε εκείνο το παιχνίδι η «Αράντσιπατ» έδωσε μία πραγματική ποδοσφαιρική παράσταση και παράλληλα ένα σκληρό μάθημα στους αλαζόνες Άγγλους, σε έναν αγώνα που για πολλούς άλλαξε την ιστορία του ποδοσφαίρου. Όταν μάλιστα, έξι μήνες αργότερα, οι δύο ομάδες συναντήθηκαν ξανά στη Βουδαπέστη, η Ουγγαρία επικράτησε με 7-1, πιστοποιώντας πως ήταν η κορυφαία ομάδα στον κόσμο. Αυτό έπρεπε τώρα να το αποδείξει και στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Ελβετίας και όλα τα βλέμματα ήταν φυσικά στραμμένα πάνω της.

Οι 16 ομάδες χωρίστηκαν σε ομίλους των τεσσάρων, με τις δύο πρώτες να περνούν στα προημιτελικά. Το Μουντιάλ του 1954 ήταν το πρώτο με ζωντανή τηλεοπτική κάλυψη, με τον κόσμο να παρακολουθεί ένα αρκετά πλούσιο σε θέαμα Παγκόσμιο Κύπελλο στο οποίο μπήκαν 140 γκολ σε 26 αγώνες, με έναν μέσο όρο που ξεπερνούσε τα πέντε γκολ ανά αγώνα. Στα πρώτα ματς του πρώτου ομίλου, η φιναλίστ της προηγούμενης διοργάνωσης Βραζιλία επιβλήθηκε με 5-0 του Μεξικό και η Γιουγκοσλαβία νίκησε με 1-0 τη Γαλλία. Μια ισοπαλία με 1-1 μεταξύ Βραζιλιάνων και Γιουγκοσλάβων στη συνέχεια αρκούσε για να προκριθούν και οι δύο και να αφήσουν εκτός της Γαλλία του Ραϊμόν Κοπά.

Ο δεύτερος όμιλος ήταν ο όμιλος της Ουγγαρίας και η τρομερή ομάδα του Σέμπες έκανε μια πραγματική επίδειξη δύναμης, διαλύοντας με 9-0 τη Νότιο Κορέα και με 8-3 τη Δυτική Γερμανία, με τους Κόκτσις, Πούσκας, Χιντεγκούτι και όλους τους υπόλοιπους να κάνουν πραγματικό πάρτι στις αντίπαλες άμυνες. Παρά την ταπεινωτική τους ήττα με οκτώ γκολ, οι Γερμανοί θα καταφέρουν να περάσουν στην επόμενη φάση νικώντας σε παιχνίδι-μπαράζ για την πρόκριση με 7-2 την Τουρκία του Λευτέρη Κιουτσουκαντωνιάδη, ή αλλιώς του «Λευτέρ», ενός παίκτη που είναι θρύλος για τη Φενέρμπαχτσε και πρόκειται για τον πρώτο ποδοσφαιριστή ελληνικής καταγωγής που έπαιξε σε Μουντιάλ, ενώ σκόραρε κιόλας δύο γκολ στον όμιλο. Από τον τρίτο όμιλο πέρασαν εύκολα με δυο νίκες η Ουρουγουάη και η Αυστρία εις βάρος Τσεχοσλοβακίας και Σκωτίας, ενώ από τον τέταρτο όμιλο προκρίθηκε η Αγγλία, που έπεσε θύμα έκπληξης παραχωρώντας ισοπαλία 4-4 στο Βέλγιο στο πρώτο συγκλονιστικό παιχνίδι αλλά στη συνέχεια νίκησε 2-0 την Ελβετία. Οι διοργανωτές με τη σειρά τους χρειάστηκε να παίξουν αγώνα-μπαράζ με την Ιταλία για να προκριθούν και αυτοί στα προημιτελικά, κάτι που κατάφεραν επικρατώνας με 4-1.

Στους προημιτελικούς η Αγγλία έκανε ένα πολύ καλό παιχνίδι κόντρα στην πρωταθλήτρια κόσμου Ουρουγουάη, όμως δε μπόρεσε να αποφύγει την ήττα με 4-2. Αυστρία και Ελβετία έδωσαν ένα ρεσιτάλ σκοραρίσματος στη δική τους αναμέτρηση, με τους Αυστριακούς τελικά να επικρατούν με το.. τρελό 7-5, σε ένα παιχνίδι που μέχρι σήμερα εξακολουθεί να κατέχει το ρεκόρ επίτευξης τερμάτων σε έναν αγώνα στη διοργάνωση. Ο χορός των γκολ δεν είχε τελειώσει βέβαια εκεί, αφού στο πολυαναμενόμενο παιχνίδι της Ουγγαρίας με τη Βραζιλία, η «Αράντσιπατ» κέρδισε με 4-2 έστω και χωρίς τον Πούσκας που είχε τραυματιστεί στον αγώνα με τους Γερμανούς, σε ένα ματς πάντως με πολλά νεύρα και αποβολές. Τέλος, στην αναμέτρηση μεταξύ Δυτικής Γερμανίας και Γιουγκοσλαβίας ήταν πιο… ήπια τα πράγματα, αφού τα «πάντσερ» δε δυσκολεύτηκαν να νικήσουν με 2-0, με τον Χέλμουτ Ραν να σκοράρει ένα απίθανο γκολ στο 86’, εξουδετερώνοντας όλη την άμυνα της αντίπαλης ομάδας.

Το Μουντιάλ της Ελβετίας ήταν τότε με διαφορά το πιο παραγωγικό στην ιστορία και τα γκολ δε σταμάτησαν να πέφτουν βροχή ούτε στα ημιτελικά. Η Δυτική Γερμανία αντιμετώπισε την Αυστρία και παρόλο που στο πρώτο ημίχρονο προηγούνταν μόλις με 1-0, πέτυχε άλλα πέντε γκολ στην επανάληψη με μεγάλους πρωταγωνιστές τα αδέλφια Βάλτερ (Φριτς και Ότμαρ) που σκόραραν από δύο τέρματα και επιβλήθηκε με 6-1, παίρνοντας για πρώτη φορά στην ιστορία της την πρόκριση στον τελικό. Ο άλλος ημιτελικός ήταν η σύγκρουση της παγκόσμιας πρωταθλήτριας Ουρουγουάης με την επίδοξη πρωταθλήτρια Ουγγαρία. Η κυπελλούχος ήταν αποφασισμένη να διατηρήσει τα κεκτημένα της και παρά το ότι οι Ούγγροι-ξανά χωρίς τον Πούσκας-προηγήθηκαν με 2-0 με γκολ του Τσίμπορ και Χιντεγκούτι,  η «σελέστε» ισοφάρισε με δύο τέρματα του Χουάν Χόλμπεργκ στο τελευταίο τέταρτο και έστειλε το ματς στην παράταση. Εκεί πάντως η Ουρουγουάη υπέκυψε στην ανωτερότητα της Ουγγαρίας, με την τελευταία να βρίσκει δύο γκολ με τον Κόκτσις και να περνά στον τελικό και πάλι μετά από δεκαέξι χρόνια. Η κάτοχος του τροπαίου τελικά τερμάτισε στην τέταρτη θέση, αφού έχασε και τον μικρό τελικό από την Αυστρία (3-1) στη συνέχεια.

    Οι δύο αρχηγοί, Φριτς Βάλτερ και Φέρεντς Πούσκας, δίνουν τα χέρια πριν την έναρξη του τελικού

Η ώρα για τον μεγάλο τελικό, που θα διεξαγόταν στο «Βάνκντορφ» της Βέρνης, είχε φτάσει. Η Ουγγαρία είχε σκοράρει 25 γκολ στα τέσσερα παιχνίδια που είχε δώσει στο Μουντιάλ και τίποτα δεν έδειχνε ικανό να τη σταματήσει από την κατάκτηση της κορυφής του κόσμου. Αντίπαλός της ήταν η Δυτική Γερμανία, την οποία μόλις λίγες μέρες νωρίτερα είχε φιλοδωρήσει με οκτώ γκολ. Όλοι περίμεναν περίπατο για τους Ούγγρους, οι οποίοι θα είχαν αυτή τη φορά στη διάθεσή τους τον Πούσκας έστω και ανέτοιμο, με τον «καλπάζοντα συνταγματάρχη» να δηλώνει αποφασισμένος να παίξει ακόμη και με… ένα πόδι στον τελικό.

Πριν καν συμπληρωθεί το πρώτο δεκάλεπτο, η Ουγγαρία επιβεβαίωσε τα προγνωστικά σκοράροντας δύο φορές μέσα σε καταρρακτώδη βροχή, στο 6’ με τον Πούσκας και στο 8’ με τον Τσίμπορ, που εκμεταλλεύτηκε το λάθος του τερματοφύλακα Τούρεκ στο γύρισμα του Κολμάιερ. Οι Γερμανοί όμως ήταν πεισμωμένοι και πολύ γρήγορα ισοφάρισαν, με τον Μόρλοκ στο 10’ να στέλνει τη μπάλα στα δίχτυα μετά από ωραία σέντρα του Σέφερ και τον Ραν στο 19’ να πετυχαίνει ένα ακόμη γκολ από ωραία εκτέλεση κόρνερ του Φριτς Βάλτερ. Μετά από ένα εξαιρετικό πρώτο ημίχρονο οι δυο ομάδες πήγαν με το 2-2 στα αποδυτήρια και στην επανάληψη οι Ούγγροι θα πιέσουν αφόρητα για τρίτο γκολ, βλέποντας και δύο προσπάθειές τους να καταλήγουν στο δοκάρι. Οι Γερμανοί άντεξαν την πίεση και πέντε λεπτά πριν τη λήξη ο Ραν έπιασε ένα εξαιρετικό αριστερό σουτ νικώντας τον Γκρόσιτς και ολοκλήρωσε την τεράστια ανατροπή για τα «πάντσερ»! Το τελικό 3-2 σήμαινε πως η Δυτική Γερμανία ήταν για πρώτη φορά παγκόσμια πρωταθλήτρια, όντας η πρώτη ομάδα που καταφέρνει να νικήσει την Ουγγαρία από το 1949. Ο άθλος αυτός των Γερμανών χαρακτηρίστηκε ως το «θαύμα της Βέρνης» ενώ η Ουγγαρία έμεινε στην ιστορία ως η «βασίλισσα χωρίς στέμμα», μία φανταστική ομάδα η οποία δε μπόρεσε ποτέ να κατακτήσει κάποιο τρόπαιο.

    Ο Φριτς Βάλτερ με το κύπελλο στα χέρια

Η επιτυχία των Γερμανών βέβαια επισκιάστηκε χρόνια μετά από τις κατηγορίες περί ντοπαρίσματος των ποδοσφαιριστών της «νασιονάλμανσαφτ», αφού έρευνες αποκάλυψαν πως υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για λήψη απαγορευμένων ουσιών από τους Γερμανούς διεθνείς. Για πολλούς άλλωστε δεν είναι τυχαίο πως τέσσερις μήνες μετά τον τελικό, έξι παίκτες της ομάδας προσβλήθηκαν από ίκτερο και σταμάτησαν το ποδόσφαιρο, ενώ ένα από τα μέλη της ομάδας σε εκείνο το Μουντιάλ, ο Ρίχαρντ Χέρμαν, πέθανε από κίρρωση του ήπατος στα 39 του χρόνια. Οι έρευνες μιλούν για ένα φάρμακο με την ονομασία «Pervitin», κατασκευασμένο στα εργαστήρια των ναζί με σκοπό να αυξάνει την αντοχή των στρατιωτών… Όποια κι αν είναι η αλήθεια, η ουσία είναι πως τον ιστορικό αυτό θρίαμβο της Δυτικής Γερμανίας κόντρα στην πανίσχυρη Ουγγαρία θα σκεπάζουν πάντα μια σειρά από ερωτήματα…

Οι συνθέσεις του τελικού

Δυτική Γερμανία: Τούρεκ, Κολμάιερ, Πόζιπαλ, Μάι, Φ. Βάλτερ (α), Λίμπριχ, Ραν, Μόρλοκ, Έκελ, Ο. Βάλτερ, Σέφερ Προπονητής: Ζεπ Χέρμπεργκερ

Ουγγαρία: Γκρόσιτς, Μπουζάνσκι, Λόραντ, Λάντος, Μπόζικ, Ζακάριας, Τσίμπορ, Κόκτσις, Χιντεγκούτι, Πούσκας (α), Τοτ

Διαιτητής: Γουίλι Λινγκ (Αγγλία)

Ημερομηνία: 4 Ιουλίου 1954

Γήπεδο: «Βάνκντορφ», Βέρνη

Το πρόσωπο: Σάντορ Κόκτσις

Ο άσος της Χόνβεντ και μετέπειτα μεγάλο αστέρι της Μπαρτσελόνα ήταν μέλος της εκπληκτικής εθνικής Ουγγαρίας και πραγματοποίησε κορυφαίες εμφανίσεις σε εκείνη τη διοργάνωση. Τρία τέρματα με την Νότιο Κορέα, τέσσερα με τη Γερμανία, δύο με τη Βραζιλία και άλλα δύο με την Ουρουγουάη έφεραν τον Ούγγρο στράικερ στην κορυφή της λίστας με τους σκόρερ στο Μουντιάλ της Ελβετίας, με τον Κόκτσις να γίνεται τότε ο παίκτης που σκοράρει τα περισσότερα σε μία διοργάνωση, έντεκα στο σύνολο. Με τον Πούσκας τραυματία στο μεγαλύτερο μέρος του τουρνουά, εκείνος ήταν το σημείο αναφοράς στο σκοράρισμα της Ουγγαρίας και ο μεγάλος πρωταγωνιστής στην πορεία ως τον τελικό.

Η στιγμή

Το γκολ του Χέλμουτ Ραν στο 85^ο λεπτό του τελικού ήταν ασφαλώς η στιγμή που ξεχωρίζει από αυτή τη διοργάνωση, καθώς υπέγραψε τη μεγάλη ανατροπή της Δυτικής Γερμανίας και της έδωσε το πρώτο της Παγκόσμιο Κύπελλο. Ήταν παράλληλα μετά από καιρό και μια στιγμή υπερηφάνειας για μία ολόκληρη χώρα, κατεστραμμένη σε πολλά επίπεδα μετά το τέλος του πολέμου.

Πηγές: "Η Ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου", εκδ. "Σύγχρονοι Ορίζοντες", 2010

             "Ειδική έκδοση του Goal News για το Μουντιάλ", 2014

             "Παιχνίδι χωρίς όρια", Χρήστος Σωτηρακόπουλος, εκδ. "Τόπος", 2008

             "Στιγμές Μουντιάλ", Χρήστος Σωτηρακόπουλος, εκδ. "Τόπος", 2014

             "Εκατό και μία ντόπες για τα πάντσερ της τέως Δυτικής Γερμανίας", άρθρο του Νίκου Παπαδογιάννη στην ηλεκτρονική έκδοση                της Ελευθεροτυπίας, 2013