Η Ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων, Γαλλία 1938: Η Ιταλία ξανά στην κορυφή

Του Ανδρέα Λεκάκη

Μέσα σε ένα τεταμένο πολιτικά κλίμα, με την Ισπανία να ταλανίζεται από τον εμφύλιο πόλεμο και τη Γερμανία να έχει προσαρτήσει την Αυστρία στο Γ’ Ράιχ, το λεγόμενο «Anschluss», η Γαλλία κλήθηκε να διοργανώσει το τρίτο Παγκόσμιο Κύπελλο της ιστορίας. Ο ορισμός της Γαλλίας ως διοργανώτριας δυσαρέστησε τις χώρες της Λατινικής Αμερικής που πίστευαν πως το τουρνουά έπρεπε να επιστρέψει στη δική τους ήπειρο, με την Αργεντινή να αποσύρει τη συμμετοχή της, όπως έκανε και η Ουρουγουάη, ακόμη ενοχλημένη και από το γεγονός πως πολλές ευρωπαϊκές ομάδες δεν πήραν μέρος στο δικό της τουρνουά. Οι μόνες νοτιοαμερικάνικες ομάδες που συμμετείχαν ήταν η Βραζιλία και η Κούβα, στην πρώτη της συμμετοχή.

Η Γαλλία πάντως ήταν απολύτως έτοιμη για να διοργανώσει ένα άρτιο τουρνουά. Οι Γάλλοι είχαν επεκτείνει το στάδιο «Ολιμπίκ ντε Κολόμπ» του Παρισιού, το οποίο είχε κατασκευαστεί για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων του 1924 και έφτανε τώρα τις 60.000 θέσεις. Ακόμη, κατασκευάστηκαν το «Βελοντρόμ» στη Μασσαλία και το «Παρκ Λεσκίρ» στο Μπορντό, έδρα της τοπικής ομάδας μέχρι και το 2015 (αργότερα ονομάστηκε «Σεμπάν Νταλμάς»). Δεκαέξι ομάδες ήταν οι φιναλίστ και σε αυτή τη διοργάνωση και τα παιχνίδια θα ήταν ξανά όλα νοκ άουτ, ενώ για πρώτη φορά η κάτοχος του τροπαίου (Ιταλία) και η διοργανώτρια (Γαλλία) προκρίθηκαν αυτόματα, χωρίς προκριματικά. Μαζί με την Κούβα, την πρώτη τους εμφάνιση έκαναν και η Πολωνία, η Νορβηγία αλλά και οι Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες, η σημερινή Ινδονησία.

Πριν από την έναρξη του Μουντιάλ, όμως, οι ομάδες από δεκαέξι έγιναν… δεκαπέντε, αφού η προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία την άνοιξη του 1938 σήμαινε πως οι Αυστριακοί, οι οποίοι αν και χωρίς τον Μάισλ που είχε φύγει από τη ζωή το 1937 είχαν καταφέρει να προκριθούν, δε θα μπορούσαν να αγωνιστούν ως ανεξάρτητο κράτος. Έτσι, οι καλύτεροι Αυστριακοί ποδοσφαιριστές αναγκάστηκαν να αγωνιστούν με τα χρώματα της Γερμανίας, σε μια προσπάθεια του Χίτλερ να ανεβάσει το επίπεδο της ποδοσφαιρικής ομάδας της χώρας του, και αυτό ήταν το άδοξο τέλος της «Wunderteam». Η αναγκαστική αποχώρηση της Αυστρίας από τη διοργάνωση σήμαινε πως κάποια ομάδα θα έπρεπε να περάσει άνευ αγώνα στην επόμενη φάση και τελικά η τυχερή ήταν η Σουηδία.

Η ενσωμάτωση των Αυστριακών ποδοσφαιριστών στην ομάδα τους μόνο καλό δεν έκανε όπως αποδείχθηκε στους Γερμανούς. Η ενότητα της ομάδας διαταράχθηκε, οι Αυστριακοί εμφανίστηκαν αδιάφοροι και το αποτέλεσμα ήταν τα «πάντσερ» να μείνουν έξω από τον πρώτο γύρο του τουρνουά για πρώτη και μοναδική φορά μέχρι τώρα στην ιστορία τους, χάνοντας σε επαναληπτικό παιχνίδι με 4-2 από την Ελβετία κι ενώ είχαν προηγηθεί 2-0! Επαναληπτικό χρειάστηκε και η Κούβα η οποία προς έκπληξη πολλών απέκλεισε τη Ρουμανία (2-1, 3-3 το πρώτο ματς), ενώ στην παράταση κρίθηκε η πρόκριση της Τσεχοσλοβακίας κόντρα στην Ολλανία (3-0). Στην παράταση κρίθηκαν και άλλα δύο παιχνίδια. Η παγκόσμια πρωταθλήτρια Ιταλία συνάντησε μεγάλη αντίσταση από την πρωτάρα Νορβηγία, αφού οι Σκανδιναβοί  ισοφάρισαν στο 83’ με τον Μπρούσταντ το γρήγορο γκολ του Φεράρις στο 2’, αλλά στην παράταση σκόραρε ο μεγάλος Σίλβιο Πιόλα (παραμένει μέχρι σήμερα ο πρώτος σκόρερ στην ιστορία του ιταλικού πρωταθλήματος με 274 γκολ) και «καθάρισε» την πρόκριση για τους «ατζούρι». Οι διοργανωτές Γάλλοι δε δυσκολεύτηκαν ιδιαίτερα με το Βέλγιο (3-1), ούτε φυσικά και οι Ούγγροι κόντρα στις άπειρες Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες (6-0). Το σπουδαιότερο παιχνίδι της διοργάνωσης, όμως, έγινε μεταξύ Βραζιλίας και Πολωνίας.

Η «σελεσάο» ήταν μπροστά με 3-1 στο ημίχρονο, όμως στην επανάληψη δύο γκολ του μόλις 21 ετών Έρνεστ Βιλιμόφσκι ισοφαρίζουν το σκορ. Ο Περάσιο στο 71’ δίνει νέο προβάδισμα στους Βραζιλιάνους και ενώ ο διαιτητής ήταν έτοιμος να σφυρίξει τη λήξη, ο Βιλιμόφσκι κάνει το 4-4 με δυνατό σουτ και σημειώνει χατ τρικ. Στην παράταση όμως οι «καριόκας» βρήκαν άλλα δύο γκολ με το αστέρι τους σε αυτή τη διοργάνωση, τον Λεονίντας που «θάμπωσε» με τις εμφανίσεις του, την ώρα που το μόνο που κατάφεραν οι Πολωνοί ήταν να μειώσουν στο τελικό 6-5 και πάλι με τον Βιλιμόφσκι. Ο νεαρός Πολωνός σημείωσε ρεκόρ στην ιστορία του θεσμού με τα τέσσερα τέρματά του σε ένα παιχνίδι, ένα ρεκόρ που στη συνέχεια το ισοφάρισαν πολλοί, όμως χρειάστηκαν 56 χρόνια για να σπάσει, όταν ο Όλεγκ Σαλένκο πέτυχε πέντε γκολ στο Ρωσία-Καμερούν το 1994. Ο Βιλιμόφσκι όμως παραμένει ο μοναδικός που έχει πετύχει τέσσερα γκολ και έφυγε ηττημένος από το γήπεδο!

    Οι Ιταλοί ποζάρουν με το τρόπαιο "Ζιλ Ριμέ"

Στα προημιτελικά η Σουηδία, «φρέσκια» κιόλας καθώς δεν είχε αγωνιστεί στην πρώτη φάση, διέλυσε με 8-0 την Κούβα. Πρόβλημα ιδιαίτερο δεν είχε και η Ουγγαρία, που νικώντας 2-0 την Ελβετία πέρασε κι αυτή στους «τέσσερις». Η Βραζιλία, μετά από το εξαντλητικό παιχνίδι απέναντι στους Πολωνούς, χρειάστηκε επαναληπτικό αγώνα για να περάσει τους Τσεχοσλοβάκους, αφού το πρώτο ματς ήρθε 1-1, με τους Λεονίντας και Νέγεντλι να διαμορφώνουν το σκορ. Το πρώτο αυτό ματς πάντως έμεινε στην ιστορία για το πολύ σκληρό παιχνίδι των Βραζιλιάνων, με τον Νέγεντλι να αποχωρεί με σπασμένο πόδι και τον τερματοφύλακα των Τσεχοσλοβάκων Πλάνιτσκα με σπασμένο χέρι! Στον επαναληπτικό η «σελεσάο» επικράτησε με 2-1 και πέταξε έξω τους φιναλίστ της προηγούμενης διοργάνωσης. Τέλος, στους προημιτελικούς έλαβε χώρα και η μεγάλη συνάντηση της κυπελλούχου Ιταλίας και της οικοδέσποινας Γαλλίας, με τους Ιταλούς να ανοίγουν το σκορ στο 9’ με τον Κολαούσι και τους Γάλλους να ισοφαρίζουν ένα λεπτό αργότερα με τον Αϊσέρ. Το ημίχρονο έληξε 1-1 αλλά στην επανάληψη οι διοργανωτές βγήκαν μπροστά, οι «ατζούρι» βρήκαν κενά πίσω και το εκμεταλλεύτηκαν, με τον μεγάλο σκόρερ τους Πιόλα να πετυχαίνει δύο γκολ και να τους στέλνει στα ημιτελικά.

Η Ουγγαρία διέθετε μία εξαιρετική ομάδα σε εκείνο το Μουντιάλ και το απέδειξε για άλλη μια φορά στα ημιτελικά, «σκορπώντας» με 5-1 τη Σουηδία με χατ τρικ του Γιούλα Ζέγκελερ. Στο άλλο ζευγάρι, η Ιταλία έπρεπε να περάσει το υψηλό εμπόδιο της Βραζιλίας για να βρεθεί για δεύτερη σερί φορά σε τελικό και για καλή της τύχη δε βρήκε απέναντί της τον μεγάλο σταρ της «σελεσάο», τον Λεονίντας, αφού εκείνος ανάρρωνε από τραυματισμό μετά το ματς με την Τσεχοσλοβακία και ο προπονητής του έκρινε πως πρέπει να προφυλαχθεί εν όψει τελικού, τόσο σίγουροι για την πρόκριση ήταν οι Βραζιλιάνοι! Τελικά οι πρωταθλητές κόσμου σκόραραν στο 55’ με τον Κολαούσι και στο 60’ με πέναλτι του Μεάτσα και δε δυσκολεύτηκαν να προκριθούν, με τη Βραζιλία απλά να μειώνει σε 2-1 στο 87’ με τον Ρομέου.

Οι Βραζιλιάνοι είχαν κλείσει ήδη αεροπορικά εισιτήρια για το Παρίσι, όπου θα διεξαγόταν ο τελικός, αλλά τελευταία στιγμή έτρεχαν να βρουν τρόπο να πάνε στο Μπορντό για τον μικρό τελικό. Ο Λεονίντας έπαιξε σε εκείνο το παιχνίδι και σκόραρε άλλα δύο γκολ στη νίκη της Βραζιλίας με 4-2 επί της Σουηδίας, έφτασε συνολικά τα επτά και αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης.

Οι Ιταλοί, όπως και στο προηγούμενο Μουντιάλ, είχαν να αντιμετωπίσουν στον τελικό μια ομάδα με τεχνίτες παίκτες που έπαιζε ωραιότερο ποδόσφαιρο από το δικό τους σκληρό παιχνίδι, την Ουγγαρία. Λόγω της πολιτικής κατάστασης όμως, ήταν καταδικασμένοι και πάλι να φτάσουν στην κορυφή, με τον Μουσολίνι να στέλνει τελεσίγραφο στους παίκτες της «σκουάντρα ατζούρα»: «Νικήστε ή πεθάνετε». Το γρήγορο γκολ του Κολαούσι στο 6^ο λεπτό απαντήθηκε μόλις ένα λεπτό αργότερα από τον Τίτκος αλλά ένα γκολ του Πιόλα στο 18’ και ένα ακόμη του Κολαούσι στο 35’ έστειλαν στα αποδυτήρια τις δυο ομάδες με την Ιταλία μπροστά με 3-1. Στο δεύτερο ημίχρονο οι «ατζούρι» πρόσεξαν περισσότερο την άμυνά τους, παρ’ όλα αυτά οι Ούγγροι πέτυχαν και δεύτερο γκολ με τον Σαρόζι στο 69’. Η ομάδα του Βιτόριο Πότσο άντεξε όμως την πίεση των αντιπάλων και μάλιστα βρήκε και τέταρτο γκολ, με τον πρώτο της σκόρερ στο τουρνουά, τον Σίλβιο Πιόλα, στο 82^ο λεπτό. Το τελικό 4-2 σήμαινε πως η Ιταλία ήταν για δεύτερη συνεχόμενη φορά πρωταθλήτρια κόσμου. Συγκλονιστικά πάντως ήταν τα λόγια του τερματοφύλακα της Ουγγαρίας, Αντάλ Σάμπο, αναφερόμενος στο σοκαριστικό τελεσίγραφο του Ιταλού δικτάτορα: «Μπορεί να δέχθηκα τέσσερα γκολ, όμως έσωσα έντεκα ζωές…».

Οι συνθέσεις του τελικού

Ιταλία: Ολιβιέρι, Φόνι, Ράβα, Σεραντόνι, Αντρεόλο, Λοκατέλι, Μπαβιάτι, Μεάτσα (α), Πιόλα, Φεράρι, Κολαούσι Προπονητής: Βιτόριο Πότσο

Ουγγαρία: Σάμπο, Πόλγκαρ, Μπίρο, Σάλαϊ, Σουτς, Λάζαρ, Σας, Βίντσε, Σαρόζι (α), Ζέγκελερ, Τίτκος Προπονητής: Άλφρεντ Σέφερ

Διαιτητής: Ζορζ Καπντεβίλ (Γαλλία)

Ημερομηνία: 19 Ιουνίου 1938

Γήπεδο: «Ολιμπίκ ντε Κολόμπ», Παρίσι

Το πρόσωπο: Λεονίντας

Αρκετά χρόνια πριν ο χαρακτηρισμός «μαύρο διαμάντι» γίνει συνώνυμο του σπουδαίου Εουσέμπιο, το προσωνύμιο αυτό είχε αποδοθεί στον Λεονίντας, τον παίκτη που εντυπωσίασε στο Μουντιάλ του 1938. Έχοντας πάρει φυσικά το όνομά του από τον βασιλιά της Σπάρτης, ο Λεονίντας ήταν ο ηγέτης της Βραζιλίας σε αυτή τη διοργάνωση πετυχαίνοντας επτά γκολ, τρία στο αλησμόνητο παιχνίδι με την Πολωνία, από ένα στα δύο ματς με την Τσεχοσλοβακία και άλλα δύο στον μικρό τελικό με τη Σουηδία, όντας ο πρώτος σκόρερ στα γαλλικά γήπεδα. Οι μαρτυρίες της εποχής κάνουν λόγο για έναν παίκτη με απαράμιλλη τεχνική, ο οποίος συγκαταλέγεται μέσα στους υποψήφιους για την καθιέρωση του «ανάποδου ψαλιδιού», μία κίνηση που την χρησιμοποιούσε πολλές φορές και πιθανότατα να ήταν ο πρώτος. Σε κάθε περίπτωση, ήταν ο αδιαμφισβήτητος σταρ των Βραζιλιάνων αλλά και ολόκληρης της διοργάνωσης.

Η στιγμή

Οι Γερμανοί πήγαν με υψηλές βλέψεις στο Μουντιάλ της Γαλλίας, έχοντας στο δυναμικό τους και μερικούς από τους καλύτερους Αυστριακούς παίκτες λόγω του «Anschluss», όμως έφυγαν με σκυμμένο το κεφάλι από την πρώτη κιόλας φάση, βλέποντας την Ελβετία να ανατρέπει το εις βάρος της 2-0 και να επικρατεί με 4-2. Πολλοί συνέκριναν αυτό το κάζο των Γερμανών και του Χίτλερ με τον θρίαμβο του Τζέσε Όουενς στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου το 1936, με τον αθλητισμό να δίνει για μια ακόμη φορά ένα σκληρό μάθημα στον Γερμανό δικτάτορα.

Πηγές: "Η Ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου", εκδ. "Σύγχρονοι Ορίζοντες", 2010

             "Ειδική έκδοση του Goal News για το Μουντιάλ", 2014

             "Στιγμές Μουντιάλ", Χρήστος Σωτηρακόπουλος, εκδ. "Τόπος", 2014