Η Ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων, Σουηδία 1958: Όταν ο Πελέ συστήθηκε στον ποδοσφαιρικό κόσμο

Του Ανδρέα Λεκάκη

Το Μουντιάλ παρέμεινε σε ευρωπαϊκό έδαφος, αφού η Σουηδία πήρε από την Ελβετία τη σκυτάλη της διοργάνωσης του καθιερωμένου πλέον ποδοσφαιρικού ραντεβού. Οι απουσίες πάντως ήταν αρκετές, αφού παραδοσιακές δυνάμεις του παγκοσμίου ποδοσφαίρου όπως η Ουρουγουάη, η Ισπανία ή η Ιταλία δεν κατάφεραν να περάσουν από τα προκριματικά. Οι απουσίες αυτές, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή μιας αγνώριστης Ουγγαρίας σε σχέση με το προηγούμενο τουρνουά λόγω της αποτυχημένης Ουγγρικής Επανάστασης και της καταστολής της από τους Σοβιετικούς (δεν είχε Πούσκας, Κόκτσις, Τσίμπορ), φαινόταν πως άνοιγαν τον δρόμο σε ομάδες όπως η εξαιρετική Βραζιλία των Ντιντί, Βαβά, Ζαγκάλο και Γκαρίντσα ή η Γαλλία των Κοπά και Φοντέν να φτάσουν μακριά σε αυτή τη διοργάνωση.

Δεκαέξι ομάδες συμμετείχαν και σε αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο με την Ουαλία και τη Βόρειο Ιρλανδία να πραγματοποιούν την παρθενική τους εμφάνιση και σε συνδυασμό με την παρουσία της Αγγλίας και της Σκωτίας είχαμε για πρώτη φορά τη συμμετοχή και των τεσσάρων βρετανικών κρατών. Την πρώτη της συμμετοχή κατέγραψε και η Σοβιετική Ένωση, που θα είχε κάτω από τα δοκάρια της την επιβλητική μαυροντυμένη φιγούρα του Λεβ Γιασίν, του κορυφαίου τερματοφύλακα του 20ού αιώνα και μοναδικού έως σήμερα που έχει κερδίσει τη «Χρυσή Μπάλα». Οι ομάδες χωρίστηκαν σε ομίλους των τεσσάρων και οι δύο πρώτες θα προκρίνονταν στα προημιτελικά.

Στον πρώτο όμιλο, η πρωταθλήτρια κόσμου Δυτική Γερμανία ξεκίνησε εξαιρετικά με μια νίκη με 3-1 επί της Αργεντινής (συμμετείχε για πρώτη φορά από το 1934), όμως στη συνέχεια δεν κατάφερε να νικήσει ούτε την Τσεχοσλοβακία, ούτε τη Βόρειο Ιρλανδία, φέρνοντας δύο ισοπαλίες με 2-2. Παρ’ όλα αυτά πέρασε και μάλιστα ως πρώτη. Για τη δεύτερη θέση χρειάστηκε να παιχτεί μπαράζ μεταξύ Βορείου Ιρλανδίας και Τσεχοσλοβακίας, στο οποίο οι Βρετανοί επικράτησαν στην παράταση με 2-1, χάρη σε ένα γκολ του Πίτερ Μακ Πάρλαντ. Για τον δεύτερο όμιλο, η Γαλλία αντιμετώπισε την Παραγουάη στο πρώτο της ματς και ο τραυματισμός του βασικού επιθετικού Ρενέ Μπλιάρ ανάγκασε τον προπονητή, Αλμπέρτ Μπατό, να χρησιμοποιήσει τον εικοσιτετράχρονο μαροκινής καταγωγής Ζιστ Φοντέν στο αρχικό σχήμα. Ο Φοντέν πέτυχε χατ τρικ στην ευρεία νίκη των Γάλλων με 7-3 και αυτά θα ήταν τα πρώτα τρία από τα δεκατρία τέρματα που πέτυχε συνολικά σε αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο, βγαίνοντας πρώτος σκόρερ. Η Γαλλία ηττήθηκε στη συνέχεια από τη Γιουγκοσλαβία αλλά νίκησε στο τέλος τη Σκωτία με 2-1 και προκρίθηκε, όπως προκρίθηκαν και οι Γιουγκοσλάβοι με δύο ισοπαλίες με Σκωτία (1-1) και Παραγουάη (3-3 σε συναρπαστικό ματς) και φυσικά με τη νίκη επί των Γάλλων με 3-2.

Η οικοδέσποινα Σουηδία πέρασε μάλλον εύκολα από τον δικό της όμιλο, με νίκες επί του Μεξικό και της Ουγγαρίας και με μια ισοπαλία με την Ουαλία. Οι Ουαλοί στην πρώτη τους εμφάνιση σε Μουντιάλ πήραν και την πρόκριση, νικώντας με 2-1 μια Ουγγαρία που δε θύμιζε σε τίποτα την ομάδα που εντυπωσίασε στην προηγούμενη διοργάνωση και στις αρχές της δεκαετίας. Στο τέταρτο γκρουπ, η Βραζιλία είχε ως σκοπό να φτάσει επιτέλους για πρώτη φορά στην κατάκτηση του τροπαίου και ξεκίνησε δυνατά, νικώντας 3-0 την Αυστρία, ενώ ακολούθησε ένα 0-0 με την Αγγλία, στην πρώτη «λευκή» ισοπαλία στην ιστορία της διοργάνωσης. Οι Άγγλοι, ακόμη σοκαρισμένοι από την αεροπορική τραγωδία του Μονάχου τον Φλεβάρη του ίδιου έτους στην οποία σκοτώθηκαν μεταξύ άλλων οκτώ κορυφαίοι παίκτες της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, δεν κατάφεραν να περάσουν στην επόμενη φάση, χάνοντας σε αγώνα μπαράζ με 1-0 από τη Σοβιετική Ένωση. Έτσι και οι τρεις «πρωτάρες» προκρίθηκαν στην επόμενη φάση. Στο παιχνίδι της Βραζιλίας με τους Σοβιετικούς, το τελευταίο της «σελεσάο» στον όμιλο, έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του ένας ταλαντούχος δεκαεπτάχρονος παίκτης που αγωνιζόταν στη Σάντος και η σπάνια ικανότητά του με τη μπάλα στα πόδια είχε κάνει τον ομοσπονδιακό προπονητή, Βιθέντε Φέολα, να τον πάρει στην αποστολή για το Μουντιάλ. Το όνομά του ήταν Έντσον Αράντες ντο Νασιμέντο, ή αλλιώς… Πελέ, και έμελλε να γράψει το όνομά του με ολόχρυσα γράμματα στην ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων και του παγκοσμίου ποδοσφαίρου γενικότερα.

Στα προημιτελικά, η Γαλλία καθοδηγούμενη ξανά από τον Φοντέν που σκόραρε δις, επιβλήθηκε με 4-0 της Βορείου Ιρλανδίας και πέρασε άνετα στον επόμενο γύρο. Στο ματς της Βραζιλίας με την Ουαλία, ήταν ο Πελέ αυτός που έβγαλε από τη δύσκολη θέση την ομάδα του, σκοράροντας στο 73’ το μοναδικό γκολ του αγώνα και πρώτο του σε Μουντιάλ, ένα γκολ που τον έκανε τον νεότερο σκόρερ στην ιστορία της διοργάνωσης όντας 17 ετών και 239 ημερών. Η Σουηδία, ορμώμενη και από τη δύναμη της έδρας, πέρασε το εμπόδιο της Σοβιετικής Ένωσης, επικρατώντας με 2-0 χάρη σε τέρματα του Χάμριν και του Σίμονσον. Τέλος, οι Δυτικογερμανοί, που ήθελαν να υπερασπιστούν τον τίτλο τους, προκρίθηκαν εις βάρος των Γιουγκοσλάβων με τέρμα ενός εκ των μεγάλων πρωταγωνιστών τους στην Ελβετία, του Χέλμουτ Ραν.

    Ο Ζιστ Φοντέν σε δράση... Κανείς άλλος δεν έχει πετύχει περισσότερα γκολ από αυτόν σε ένα Μουντιάλ

Στα ημιτελικά τέθηκαν αντιμέτωπες οι δύο πιθανότατα καλύτερες ομάδες του τουρνουά, η Βραζιλία και η Γαλλία, η ομάδα που ακόμη δεν είχε δεχθεί γκολ κόντρα στην καλύτερη επίθεση με δεκαπέντε τέρματα σε τέσσερα παιχνίδια. Οι «καριόκας» σκόραραν μόλις στο 2^ο λεπτό με τον Βαβά, όμως επτά λεπτά αργότερα ο Φοντέν έφερε το ματς στα ίσια μετά από ωραία συνεργασία με τον Κοπά και παραβίασε για πρώτη φορά την εστία της Βραζιλίας. Έξι λεπτά πριν τη λήξη του ημιχρόνου, όμως, ο Ντιντί με ένα φοβερό σουτ από τα 30 μέτρα έβαλε και πάλι μπροστά τη Βραζιλία και στη συνέχεια… ανέλαβε δράση ο Πελέ. Το νέο μεγάλο αστέρι του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου έδωσε την πρώτη του μεγάλη παράσταση πετυχαίνοντας χατ τρικ, κατέπληξε τους πάντες και «κλείδωσε» την πρόκριση της Βραζιλίας στον τελικό. Το μόνο που κατάφεραν οι Γάλλοι ήταν να μειώσουν σε 5-2 με τον Πιαντονί.

Στον άλλον ημιτελικό, η Σουηδία πέτυχε δύο γκολ στο τελευταίο δεκάλεπτο του αγώνα με τη Δυτική Γερμανία, που έπαιζε με δέκα, και με σκορ 3-1 προκρίθηκε για πρώτη φορά σε έναν τελικό, γκρεμίζοντας παράλληλα τα όνειρα των «πάντσερ» για δεύτερο σερί τίτλο. Αυτή ήταν και η τέταρτη φορά σε έξι τουρνουά που η διοργανώτρια φτάνει στον τελικό.

Όλοι περίμεναν τον αγώνα ανάμεσα στη Βραζιλία και τη Σουηδία που θα αποφάσιζε ποια από τις δύο ομάδες θα έπαιρνε για πρώτη φορά το τρόπαιο, όμως προηγουμένως διεξήχθη ένας πολύ όμορφος και ιστορικός μικρός τελικός, γεμάτος με γκολ. Σε αυτόν, η Γαλλία επιβλήθηκε με το χορταστικό 6-3 της Δυτικής Γερμανίας, με τον Ζιστ Φοντέν να επιδεικνύει για άλλη μια φορά τις ικανότητές του στο σκοράρισμα. Ο κορυφαίος Γάλλος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα, όπως αναδείχθηκε χρόνια αργότερα από τη γαλλική ομοσπονδία, πέτυχε αυτή τη φορά τέσσερα τέρματα, έφτασε συνολικά τα δεκατρία και παραμένει μέχρι σήμερα ο παίκτης που έχει πετύχει τα περισσότερα γκολ σε ένα Μουντιάλ.

Το ραντεβού του τελικού είχε δοθεί στο στάδιο «Ρασούντα» της Στοκχόλμης. Η γηπεδούχος Σουηδία μπήκε στο παιχνίδι με αυτοπεποίθηση, σκοράροντας με τον μεγάλο αστέρα της Μίλαν, Νιλς Λίντχολμ, μόλις στο 4^ο λεπτό, αλλά η Βραζιλία συνήλθε γρήγορα και ισοφάρισε πέντε λεπτά μετά με τον Βαβά, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε μια ωραία σέντρα του Γκαρίντσα. Ο Βαβά ήταν αυτός που «χτύπησε» και πάλι στο 36’ κάνοντας το 2-1 για τη «σελεσάο», σκορ με το οποίο οι δυο ομάδες πήγαν στα αποδυτήρια. Δέκα λεπτά μετά την έναρξη του δεύτερου μέρους, ο Πελέ προσέφερε μία στιγμή μαγείας και σκόραρε για το 3-1 και στο 68’ ο Ζαγκάλο έγραψε το 4-1. Η ανωτερότητα της Βραζιλίας ήταν εμφανέστατη, παρά το ότι οι Σουηδοί βρήκαν και ένα δεύτερο γκολ με τον Σίμονσον στο 79’. Αυτός που έβαλε το κερασάκι στην τούρτα όμως δεν ήταν άλλος από τον Πελέ που σκόραρε και με μια ψηλοκρεμαστή κεφαλιά, κερδίζοντας την αναγνώριση και των αντιπάλων, με τον μέσο της Σουηδίας, Σίγκε Πάρλινγκ να δηλώνει: «Μετά το πέμπτο γκολ, έπιασα τον εαυτό μου να τον χειροκροτεί…».

Το τελικό 5-2 έδωσε το τρόπαιο στη Βραζιλία και οκτώ χρόνια μετά την εφιαλτική ήττα από την Ουρουγουάη στο «Μαρακανά», οι Βραζιλιάνοι είχαν καταφέρει να βρεθούν για πρώτη φορά στην κορυφή του κόσμου και να ξορκίσουν τα «φαντάσματα» του παρελθόντος, έχοντας για μεγάλο πρωταγωνιστή έναν πιτσιρικά που συστήθηκε με τον καλύτερο τρόπο στην παγκόσμια ποδοσφαιρική σκηνή, την οποία θα κατακτούσε τα επόμενα χρόνια.

Οι συνθέσεις του τελικού

Βραζιλία: Ζιλμάρ, Νζ. Σάντος, Ν. Σάντος, Μπελίνι (α), Ορλάντο, Ντιντί, Πελέ, Ζίτο, Ζαγκάλο, Γκαρίντσα, Βαβά Προπονητής: Βιθέντε Φέολα

Σουηδία: Σβένσον, Μπέργκμαρκ, Άξμπομ, Γκούσταφσον, Λίντχολμ (α), Πάρλινγκ, Σκόγκλουντ, Χάμριν, Γκρεν, Σίμονσον, Μπόριεσον Προπονητής: Τζορτζ Ρέινορ

Διαιτητής: Μορίς Γκιγκ (Γαλλία)

Ημερομηνία: 29 Ιουνίου 1958

Γήπεδο: «Ρασούντα», Στοκχόλμη

Το πρόσωπο: Πελέ

Το 1950 δεν ήταν καλά καλά ούτε δέκα ετών όταν είδε τον πατέρα του να κλαίει μετά από εκείνη την ήττα της Βραζιλίας από την Ουρουγουάη στο τελευταίο παιχνίδι του Μουντιάλ. Οκτώ χρόνια αργότερα οδηγούσε τη χώρα του στο πρώτο της τρόπαιο πραγματοποιώντας μυθικές εμφανίσεις στα σουηδικά γήπεδα, σκοράροντας έξι γκολ και σηματοδοτώντας το ξεκίνημα μιας καριέρας στην οποία το όνομά του έγινε συνώνυμο των Παγκοσμίων Κυπέλλων και ο ίδιος πιθανότατα ο κορυφαίος παίκτης όλων των εποχών. Τον τίτλο του πρωταγωνιστή της διοργάνωσης βέβαια μπορεί να τον μοιραστεί και με τον Φοντέν, ο οποίος με τα όσα κατάφερε σε αυτό το τουρνουά κατέχει εδώ και δεκαετίες μία ξεχωριστή θέση στα βιβλία της ιστορίας των Μουντιάλ.

Η στιγμή

Μια βαθιά μπαλιά μέσα στην περιοχή της Σουηδίας, ένα κατέβασμα με το στήθος από τον Πελέ, πέρασμα της μπάλας επάνω από τον άτυχο Γκούσταφσον και προτού αυτή σκάσει κάτω ένα τρομερό βολέ με το δεξί που την έστειλε στο βάθος της εστίας του Σβένσον. Το τρίτο γκολ της Βραζιλίας και πρώτο του Πελέ στον τελικό είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό στην τεράστια καριέρα του «Βασιλιά» και αποτελεί ένα από τα ομορφότερα που έχουν μπει ποτέ στα χρονικά των Παγκοσμίων Κυπέλλων.

    Ο Πελέ δακρυσμένος στην αγκαλιά των συμπαικτών του μετά την κατάκτηση του Μουντιάλ από τη Βραζιλία

Πηγές: "Η Ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου", εκδ. "Σύγχρονοι Ορίζοντες", 2010

             "Ειδική έκδοση του Goal News για το Μουντιάλ", 2014

             "Στιγμές Μουντιάλ", Χρήστος Σωτηρακόπουλος, εκδ. "Τόπος", 2014