Ομάδες που έγραψαν ιστορία: Η Γκράντε Τορίνο

Του Ανδρέα Λεκάκη

Υπάρχουν ομάδες που έχουν γράψει τη δική τους ιστορία στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο και μνημονεύονται μέχρι σήμερα για τα σπουδαία επιτεύγματά τους, τους μεγάλους παίκτες που φόρεσαν τη φανέλα τους και για την επιρροή που άσκησαν στο άθλημα. Υπάρχουν και κάποιες άλλες που με την πάροδο των ετών και μέσω των αφηγήσεων των κατορθωμάτων τους από στόμα σε στόμα ξέφυγαν από τα στενά όρια της πραγματικότητας και απέκτησαν μια θρυλική διάσταση. Μια τέτοια ομάδα ήταν και η μεγάλη Τορίνο της δεκαετίας του ’40, μια ομάδα η οποία επί σειρά ετών δεν είχε αντίπαλο και πιθανότατα υπήρξε η σπουδαιότερη που ανέδειξε ποτέ το ιταλικό ποδόσφαιρο ακόμη και μέχρι σήμερα. Δυστυχώς όμως δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τον κύκλο της μιας και η πορεία της τερματίστηκε με τραγικό τρόπο σε εκείνο το αεροπορικό δυστύχημα στη Σουπέργκα την 4η Μαΐου 1949. Σήμερα, με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από εκείνη τη μαύρη μέρα για το παγκόσμιο ποδόσφαιρο, το ένατο μέρος της σειράς «Ομάδες που έγραψαν ιστορία» είναι αφιερωμένο σε εκείνη τη μυθική ομάδα της Τορίνο.

Η ιστορία της μεγάλης Τορίνο ξεκινά ουσιαστικά από το 1939, όταν στον προεδρικό θώκο της ομάδας έκατσε ο 42χρονος τότε βιομήχανος Φερούτσιο Νόβο. Ο Νόβο ήταν από μικρό παιδί φανατικός υποστηρικτής της «γκρανάτα» και αναμφισβήτητα είχε όραμα για τον σύλλογο. Όταν ανέλαβε τη διαχείριση του κλαμπ, προσπάθησε να ακολουθήσει το μοντέλο των αγγλικών ομάδων, παίρνοντας και συμβουλές από τον Βιτόριο Πότσο, τον προπονητή που είχε οδηγήσει την εθνική Ιταλίας στην κατάκτηση δύο συνεχόμενων Παγκοσμίων Κυπέλλων, το 1934 και το 1938. Συγκέντρωσε ανθρώπους με γνώσεις γύρω από το ποδόσφαιρο και τους τοποθέτησε σε καίριες θέσεις, μοιράζοντάς τους αρμοδιότητες, ενώ προσπάθησε να φέρει στην ομάδα ό, τι καλύτερο κυκλοφορούσε στην Ιταλία εκείνη την εποχή.

Η Τορίνο βέβαια δεν άλλαξε επίπεδο εν μία νυκτί, ενώ και το γεγονός πως η αλλαγή της σελίδας της συνέπεσε με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν αποτρεπτικός παράγοντας για την εξέλιξή της. Κι όμως, παρά το ότι φυσικά το ποδόσφαιρο πέρασε σε δεύτερη μοίρα ενόσω μαινόταν ο πόλεμος, το πρωτάθλημα στην Ιταλία συνεχιζόταν κανονικά μετά από απαίτηση του Μπενίτο Μουσολίνι. Την περίοδο 1940-41 η ομάδα τερμάτισε στην έβδομη θέση, ενώ την αμέσως επόμενη χρονιά τα πήγε πολύ καλύτερα, όμως έχασε το πρωτάθλημα από τη Βενέτσια των Βαλεντίνο Ματσόλα και Έτσιο Λόικ. Αμέσως μετά από εκείνη τη σεζόν, το καλοκαίρι του 1942, οι δυο τους ήταν πλέον παίκτες της «γκρανάτα», αφού ο πρόεδρος Νόβο δεν έχασε χρόνο και έσπευσε να τους αγοράσει αμφότερους, με το deal να κλείνει μάλιστα στα αποδυτήρια μετά από αγώνα μεταξύ των δύο ομάδων. Στο κατόπι των ποδοσφαιριστών αυτών βρισκόταν και η έτερη ομάδα της πόλης και μεγάλη αντίπαλος της Τορίνο, η Γιουβέντους, όμως η απόκτησή τους από τη «γκρανάτα» ήταν μια μεγάλη νίκη για τον σύλλογο και ένας ακόμη τρόπος για να δείξει στη συμπολίτισσα ποιός θα έκανε κουμάντο στο ιταλικό ποδόσφαιρο τα επόμενα χρόνια.

Ο Βαλεντίνο Ματσόλα, ένας εξαιρετικός πλέι μέικερ εκείνης της εποχής και πατέρας του εμβληματικού αρχηγού της Ίντερ τη δεκαετία του ’60 και του ’70 Σάντρο Ματσόλα, εξελίχθηκε στον απόλυτο ηγέτη εκείνης της Τορίνο. Δίπλα του, υπήρχαν κι άλλοι επίσης εξαιρετικοί ποδοσφαιριστές που συνέβαλαν τα μέγιστα στα σπουδαία κατορθώματα της ομάδας μέσα στη δεκαετία του ’40. Ποδοσφαιριστές όπως ο Λόικ που ήρθε «πακέτο» με τον Ματσόλα από τη Βενετία, ο Φράνκο Οσόλα που ήταν η πρώτη μεταγραφή της εποχής Νόβο, ο Γκουλιέλμο Γκαμπέτο που μετακινήθηκε από τη μισητή συμπολίτισσα Γιουβέντους, ο Τζουζέπε Γκρέζαρ και αυτοί που πήγαν στην ομάδα μετά τη λήξη του πολέμου και συμπλήρωσαν το παζλ της «Γκράντε Τορίνο», όπως την είχαν ονομάσει. Ο Βαλέριο Μπατσιγκαλούπο, ο Άλντο Μπαλαρίν, ο Μάριο Ριγκαμόντι, ο Εουσέμπιο Καστιλιάνο, ο Τζούλιους Σούμπερτ και ο Ρουτζέρο Γκράβα ήταν κάποιοι από αυτούς. Οι περισσότεροι μάλιστα, ήταν εργάτες στην αυτοκινητοβιομηχανία της «FIAT», η οποία φυσικά ανήκε στην οικογένεια Ανιέλι, οικογένεια που συνέδεσε άρρηκτα το όνομά της με τη Γιουβέντους, μιας και ήταν η ιδιοκτήτρια των «μπιανκονέρι».

Ο ηγέτης της "Γκράντε Τορίνο", Βαλεντίνο Ματσόλα

Τη σεζόν 1942-43, στην καρδιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Τορίνο κατέκτησε το πρωτάθλημα, δεκαπέντε χρόνια μετά τον πρώτο τίτλο που είχε κερδίσει το 1928, ενώ έκανε δικό της και το Κύπελλο Ιταλίας. Αυτή όμως ήταν μόνο η αρχή των μεγάλων επιτυχιών της ιταλικής ομάδας. Μετά το τέλος των εχθροπραξιών και την επανέναρξη του πρωταθλήματος (η Serie A τελικά διακόπηκε για δύο σεζόν αν και το 1944 διεξήχθη ένα πρωτάθλημα που ωστόσο δεν αναγνωρίζεται επισήμως), ξεκίνησε η περίοδος της απόλυτης κυριαρχίας της «γκρανάτα» στο ιταλικό ποδόσφαιρο. Από το 1945 ως το 1949, η παρέα του Ματσόλα έφτασε στην κατάκτηση τεσσάρων συνεχόμενων πρωταθλημάτων (πέντε στην ουσία αν μετρήσουμε και αυτό πριν τη διακοπή), διέλυσε σχεδόν όποιον αντίπαλο βρέθηκε στο διάβα της και κατέγραψε πάμπολλα ρεκόρ τα οποία κράτησαν για αρκετά χρόνια, ενώ κάποια από αυτά αντέχουν μέχρι σήμερα!

Ειδικά στην κορυφαία σεζόν της από της πέντε σερί που κατέκτησε τον τίτλο, τη σεζόν 1947-48, σημείωσε εντυπωσιακές επιδόσεις. Το 10-0 επί της Αλεσάντρια είναι ακόμη η μεγαλύτερη νίκη στην ιστορία της Serie A, οι 21 σερί νίκες της ομάδας εκείνη την περίοδο μοιάζουν κάτι το απίστευτο, το ίδιο και οι 29 νίκες, που είναι οι περισσότερες σε πρωτάθλημα 40 αγωνιστικών, καθώς και τα 125 τέρματα που σκόραρε και αποτελούν την κορυφαία συγκομιδή στο Καμπιονάτο! Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι πως ο μέσος όρος τερμάτων ανά παιχνίδι για την Τορίνο δεν έπεσε ποτέ κάτω από τα δύο γκολ εκείνα τα χρόνια, ενώ τη σεζόν 1947-48 σκόραρε σταθερά 3-4 γκολ σε κάθε αγώνα! Ακόμη, οι 65 πόντοι που μάζεψε εκείνη τη χρονιά (με 21 ομάδες), καθώς και οι 63 της σεζόν 1946-47 (με 20 ομάδες) είναι επίσης ρεκόρ όσον αφορά το παλιό σύστημα βαθμολόγησης, όταν η νίκη έδινε δύο βαθμούς. Όσο για την επίδοση των πέντε σερί τίτλων, χρειάστηκαν έξι δεκαετίες για να την ισοφαρίσει τυπικά η Ίντερ (πρωταθλήτρια από το 2006 ως το 2010 όμως με τον τίτλο του 2005-06 να της δίδεται στα χαρτιά λόγω της τιμωρίας της Γιουβέντους για το Calciopoli) και σχεδόν επτά για να την ξεπεράσει η Γιουβέντους που φέτος έφτασε στην κατάκτηση του όγδοου σερί σκουντέτο.

Όσοι είδαν από κοντά εκείνη την Τορίνο στα παιχνίδια που έδινε στο ιστορικό της γήπεδο «Φιλαντέλφια», είχαν να λένε για μια ομάδα που όμοιά της δεν είχε εμφανιστεί ξανά στο ποδοσφαιρικό στερέωμα. Οι εξαιρετικοί παίκτες που την αποτελούσαν, ο τρόπος παιχνιδιού της-βασισμένος στο ριζοσπαστικό σύστημα «WM» που πρώτος καθιέρωσε στην Άρσεναλ ο Χέρμπερτ Τσάπμαν τη δεκαετία του ’30-με κυριότερο σκοπό το θέαμα, οι εξωπραγματικές της επιδόσεις, ήταν στοιχεία που αποδείκνυαν τη σπουδαιότητα και το μεγαλείο εκείνης της ομάδας. Δυστυχώς εκείνη την εποχή δεν υπήρχε η δυνατότητα καταγραφής των αγώνων με τον τρόπο που γνωρίζουμε σήμερα, έτσι το μεγαλείο της Τορίνο διαδόθηκε περισσότερο από στόμα σε στόμα, από τους μεγαλύτερους στους μικρότερους, δίνοντας μια μαγική διάσταση στη σπουδαία εκείνη ιταλική ομάδα.

Στις 4 Μαΐου 1949 το αεροσκάφος «Fiat G.212CP» μετέφερε την αποστολή της ομάδας πίσω στο Τορίνο μετά από ένα φιλικό παιχνίδι που είχε δώσει στη Λισσαβώνα κόντρα στη Μπενφίκα, προς τιμήν του Πορτογάλου ποδοσφαιριστή Φρανσίσκο Φερέιρα. Λίγο πριν την άφιξή του στο αεροδρόμιο της πόλης, συνετρίβη στο πίσω μέρος της εκκλησίας Μπαζίλικα στον λόφο της Σουπέργκα, πιθανότατα εξαιτίας προβλημάτων στην ορατότητα. Από τη σύγκρουση δεν επέζησε κανείς. Οι νεκροί ήταν συνολικά 31, μεταξύ αυτών οι 18 ποδοσφαιριστές της ομάδας, 5 άνθρωποι από το τεχνικό τιμ, 3 δημοσιογράφοι, 4 μέλη του πληρώματος και ένας ακόμη οργανωτής. Την ημέρα της κηδείας, περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας του Πιεμόντε για να αποχαιρετήσουν τους ήρωές τους. Η αεροπορική εκείνη τραγωδία σόκαρε όπως ήταν φυσικό όχι μόνο την Ιταλία αλλά και ολόκληρο τον κόσμο, αφού η φήμη της Τορίνο είχε εξαπλωθεί παντού. Το σοκ μάλιστα ήταν τόσο μεγάλο που ένα χρόνο μετά, η αποστολή της εθνικής Ιταλίας ταξίδεψε με πλοίο ως τη Βραζιλία για να πάρει μέρος στο Μουντιάλ του 1950. Φυσικά η τραγωδία αυτή βρίσκεται στη λίστα με τα μεγαλύτερα αεροπορικά δυστυχήματα που συγκλόνισαν τον ποδοσφαιρικό κόσμο, όπως εκείνα της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ το 1958, της Κόλο Κόλο το 1984, της εθνικής Ζάμπια το 1993 ή της Σαπεκοένσε το 2016. Με αυτόν τον τρόπο τερματίστηκε τόσο απότομα και άδικα η σπουδαία πορεία της «Γκράντε Τορίνο», μια ομάδα η οποία όπως πολύ εύστοχα λένε οι Ιταλοί, «solo il fato li vinse», δηλαδή μόνο η μοίρα κατάφερε να νικήσει.

Το μνημείο των θυμάτων της μοιραίας πτήσης στη Μπαζίλικα της Σουπέργκα

Η πικρή αλήθεια είναι πως η Τορίνο δεν κατάφερε ποτέ να σηκώσει κεφάλι αγωνιστικά μετά από εκείνη την τραγωδία. Η «γκρανάτα» πήρε ένα ακόμη πρωτάθλημα το 1976 και αναδείχθηκε άλλες τρεις φορές κυπελλούχος Ιταλίας, όμως στην ουσία δε μπόρεσε ποτέ να πρωταγωνιστήσει ξανά σε εγχώριο αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι φίλοι της έζησαν για χρόνια ολόκληρα με τις αναμνήσεις και αργότερα τις ιστορίες του παρελθόντος, την ώρα που το θρυλικό «Φιλαντέλφια» έστεκε για χρόνια ερειπωμένο μέχρι να ανακαινιστεί και να χρησιμοποιηθεί για διάφορους σκοπούς ξανά πριν λίγα χρόνια.

Ποτέ δε θα μάθουμε που θα μπορούσε να είχε φτάσει εκείνη η θρυλική ομάδα που ξεκληρίστηκε την αποφράδα μέρα της 4ης Μαΐου 1949. Ποιος δεν έχει αναρωτηθεί άλλωστε πόσες περισσότερες διακρίσεις θα είχε αν προλάβαινε για παράδειγμα να αγωνιστεί και σε μια ευρωπαϊκή διοργάνωση όπως το Κύπελλο Πρωταθλητριών, το οποίο έκανε την εμφάνισή του έξι χρόνια μετά την τραγωδία της Σουπέργκα. 

Όπως και να’ χει, η "Γκράντε Τορίνο" της δεκαετίας του ’40 σημάδεψε μια εποχή προτού περάσει στην αιωνιότητα. Ήταν μια ομάδα της οποίας η φθορά δεν ήρθε ποτέ, αφού χάθηκε τόσο ξαφνικά και τραγικά ευρισκόμενη στην κορυφή και ίσως γι' αυτό παραμένει ένας μύθος για το παγκόσμιο ποδόσφαιρο. Μια ομάδα η οποία πραγματικά δεν είχε αντίπαλο και όπως πολύ εύστοχα λένε οι Ιταλοί, «solo il fato li vinse», δηλαδή μόνο η μοίρα κατάφερε να νικήσει.

Πηγές: "Παιχνίδι χωρίς όρια", Χρήστος Σωτηρακόπουλος, εκδ. "Τόπος", 2008

            "Παγκόσμια ιστορία των πτήσεων", Γιώργος Λεκάκης, εκδ. "Χριστάκη", 1991